Phá vỡ khuôn mẫu - Những vai diễn tuổi thơ đang âm thầm điều khiển cách bạn nuôi dạy con

Trẻ em sở hữu một khả năng cảm nhận vô cùng tinh tế. Các em không chỉ quan sát bằng mắt mà còn lắng nghe bằng trái tim. Một ánh mắt buồn, một tiếng thở dài, một sự im lặng kéo dài nơi cha mẹ, tất cả đều không qua được trực giác nhạy bén của trẻ. Và bằng bản năng tự nhiên, nhiều em nhỏ sẽ tìm cách xoa dịu bằng một cái ôm, một nụ hôn bất ngờ, hay đơn giản là sự im lặng ngoan ngoãn. Chứng kiến điều đó, người lớn dễ xúc động và thầm nghĩ: “Con mình thật hiểu chuyện.” Nhưng sự “hiểu chuyện” ấy, nhiều khi không bắt nguồn từ sự trưởng thành thực sự, mà từ một gánh nặng vô hình: trẻ đang cố gắng gánh vác những điều không thuộc về mình.

Từ rất sớm, nhiều em nhỏ đã vô thức trở thành người “giữ gìn sự cân bằng” trong gia đình: làm một đứa con ngoan để giảm tải áp lực cho cha mẹ, tự lập sớm để không trở thành gánh nặng, hoặc thậm chí trở thành người hòa giải, người chăm sóc cảm xúc cho người lớn. Và điều bạn không ngờ tới là: những hành động nuôi dạy con hôm nay đôi khi không đến từ bạn của hiện tại, mà đến từ chính ‘đứa trẻ năm xưa’ trong bạn – người từng học cách sinh tồn bằng cách làm vừa lòng người khác.

Trong cuốn sách "Phá vỡ khuôn mẫu" (The Origins of You), nhà trị liệu gia đình Vienna Pharaon gọi đó là “những vai diễn tuổi thơ”. Những vai trò bạn từng đảm nhận trong gia đình để được yêu thương hoặc để giữ cho môi trường sống được an toàn. Vấn đề là, nếu không được nhận diện và chữa lành, những vai diễn ấy sẽ không tự biến mất. Chúng trở thành một phần tính cách, chi phối cách ta ứng xử trong các mối quan hệ, đặc biệt là trong vai trò làm cha mẹ.

Bạn từng là đứa trẻ luôn giữ hoà khí trong nhà? Giờ đây, bạn có thể cố gắng "làm mọi thứ cho ổn thỏa" thay vì đối thoại thẳng thắn với con. Bạn từng là người con giỏi giang để không làm phiền lòng ai? Có thể bạn đang kỳ vọng con mình phải “ngoan”, phải “giỏi” theo cùng một cách. Bạn từng là người gánh gồng cảm xúc thay cha mẹ? Có thể bạn đang lặp lại chu trình ấy với chính con mình – bằng việc luôn đặt nhu cầu của con lên trên chính mình, đến mức quên cả việc tự chăm sóc bản thân.

Liệu có phải cách ta đang yêu thương con hôm nay, thực chất là sự tiếp nối của cách ta từng được (hoặc không được) yêu thương? Hiểu được điều đó không phải để trách cứ quá khứ, mà là để bạn chủ động bước ra khỏi kịch bản cũ, để nuôi dạy con không bằng nỗi sợ, mà bằng sự tự do và tỉnh thức.