Những điều thú vị về Tết tây và Tết ta

Nguyễn Hưng - Thùy Linh10/02/2024 06:00
Những điều thú vị về Tết tây và Tết ta

Tết dương lịch (Tết tây) và Tết âm lịch (Tết ta) đã tồn tại hàng nghìn năm cùng nhân loại. Đằng sau sự hình thành và tồn tại của những cái tết này là biết bao biến cố thăng trầm thú vị.

Không phải tất cả các nước trên thế giới đều đón thời khắc sang năm mới vào cùng một lúc và theo những cách thức giống nhau. Do ở những vùng khác nhau nên việc sử dụng lịch khác nhau. Từ xa xưa, con người đã chia thời gian thành các ngày, tháng, năm. Một số lịch dựa trên sự vận động của mặt trăng, số khác thì dựa vào vị trí của mặt trời, cũng có một số lại dựa vào cả mặt trăng và mặt trời. Khắp nơi trên thế giới đều có những tín ngưỡng đặc biệt về Tết.

Lịch Caesar (Julian Calendar)

Tết dương lịch thường được tính vào ngày 1.1, ngày đầu tiên của năm theo lịch Gregorian hiện đại, cũng như lịch Julian (được dùng trong thời kỳ La Mã cổ đại). Hầu hết các nước trên thế giới sử dụng lịch Gregorian làm lịch chính, nên Tết dương lịch (Tết tây) là kỳ nghỉ chung duy nhất của các công dân trên toàn cầu, và nó thường được chào đón bằng nghi lễ trang trọng như bắn pháo hoa vào thời khắc giao thừa sang năm mới. Ngày 1.1 theo lịch Julian tương ứng với ngày 14.1 theo lịch Gregorian.

Ngày tết hiện nay tuy không dùng chung cho tất cả các nước trên thế giới dù về phương diện thống kê, kinh doanh và thương mại, nhưng ngày 1.1 dương lịch vẫn được xem là thời điểm đánh dấu một năm trôi qua và năm mới bắt đầu. Mọi giao dịch mang tính quốc tế đều theo dương lịch cho thống nhất và tiện lợi.

Ngày đầu năm mới đã có từ lâu và biến đổi qua nhiều thiên kỷ theo lịch sử tiến hóa của loài người. Nó bắt đầu từ thời cổ đại, và tồn tại cùng với dòng chảy văn minh. Ngày và giờ được quy định khác nhau ở từng quốc gia và từng lục địa tùy theo tiết khí, múi giờ… đồng thời cũng tùy vào chủng tộc và nền văn hóa của từng nước, từng tôn giáo.

Đế quốc La Mã là nước đầu tiên chọn ngày 1.1 bắt đầu năm mới (New Year’s Day) trong hệ thống lịch Julian do Hoàng đế Julius Caesar đề xướng. Còn trước đó, ngày 25.3 (ngày xuân phân - vernal equinox) được chọn là ngày đầu năm dương lịch. Ngày năm mới 25.3 này được đa số các nước theo đạo Cơ đốc ở châu Âu chấp nhận từ thời trung cổ (1.100 - 1.400 trước công nguyên). Ngày này, không phải là thời điểm thu hoạch vụ mùa hay tiết trời đặc biệt nào mà chỉ là ngày các nguyên lão trúng cử bắt đầu nhận nhiệm vụ mới trong Viện Nguyên lão (Thượng viện) của Đế quốc La Mã. Như vậy, thời Đế quốc La Mã, ngày đầu năm được tính lùi lại 3 tháng và ngày 25.3 đuợc xem là ngày đầu năm. Sau này, mỗi Hoàng đế La Mã lên trị vì thường đặt thêm tên khác cho tháng. Ví dụ tháng 9 (September) còn gọi là Germanucus, Antonius, Tacitus; tháng 11 (November) còn gọi là Domitianus, Faustinus, Romanus…. Thấy những bất tiện này, Hoàng đế Julius Caesar cho lập bộ lịch mới (Julian Caesar). Lịch mới là phát minh của nhà thiên văn người Hy Lạp Alexandria, trong đó ông tính hệ thống thời gian cho lịch theo mặt trời. Caesar muốn thay đổi ngày đầu năm là ngày 1.1, ngày mà ông cho là hợp lý nhất, vì như vậy sẽ phù hợp với điểm chí (Solstices) hay điểm phân (Equinoxes) và tiết khí. Các tháng 9, 10, 11, 12 đôn lên thành 7, 8, 9 và 10. Để ghi ơn Julius Caesar, bộ lịch cách tân Julian được Viện Nguyên lão dành riêng tháng 7 (July, xuất xứ từ chữ Julius) cho tháng sinh nhật của ông (Quintilis). Đến đời cháu của Caesar, Hoàng đế Augustus cũng được dành ra tháng 8 (August) để nhớ tháng sinh nhật Sextilis của ông ta. Công lớn của Augutus là sửa sai cách tính toán của năm nhuận.

Lịch Gregory XII (Gregorian Calendar)

Lịch Julian được chấp nhận ở Venice (Ý) năm 1522; còn Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hà Lan, người Cơ đốc giáo ở Nam châu Âu (năm 1556); đế quốc Phổ, Đan Mạch, Thụy Điển (năm 1559); Pháp (năm 1564). Đến năm 1582, lịch Julian mất chỗ đứng khi Giáo hoàng Gregory XII ngay sau ngày nhậm chức đã dùng phương pháp tính lịch hiện đại để phân chia ngày tháng năm. Giáo hoàng sửa đổi và ấn định ngày đầu của năm mới (New Year) là ngày 1.1 bất chấp những chống đối của nhiều hiệp hội tín đồ Cơ đốc giáo. Trong lịch sửa đổi có tên Lịch Gregorian, 10 ngày trong tháng 10 bị bỏ đi. Như vậy, ngày 4.10.1582 nhảy sang ngày 15.10.1582 và tiếp tục. Bằng cách này, Giáo hoàng đã xóa bỏ 11 ngày nhuận dự trù cho năm 1700 để các năm đầu thế kỷ 1700,1800 và 1900 không phải là năm nhuận mà đến năm 2000 chuyển giao thiên niên kỷ mới nhuận. Các nước theo đạo Công giáo tiếp nhận ngày New Year trong lịch Gregorian sớm nhất. Người Tin lành ở Bắc châu Âu, Hà Lan (năm 1583); Scotland (năm 1600); sau đó đến những nước theo đạo Tin lành và nước Đức chấp nhận ngày New Year vào năm 1700, Nga (năm 1725); Anh, Mỹ, Canada (năm 1752) và Thụy Điển (năm 1753). Tất cả đều đồng tình với việc xóa bỏ 11 ngày của năm nhuận 1700.

Tháng giêng (January) được đặt tên theo vị thần Janus, người được phác họa có hai đầu. Một trông về phía trước, một trông về phía sau, biểu tượng cho sự chuyển giao giữa cái cũ và cái mới. Người Hy Lạp thời điểm này có truyền thống trưng một đứa bé sơ sinh vào trong một cái rổ tượng trưng cho sự màu mỡ, sinh sôi, nảy nở. Người theo đạo Cơ đốc cũng làm theo nghi lễ này tượng trưng cho sự sinh ra Chúa trời và như một nghi thức hành đạo. Ngày nay, biểu tượng bắt đầu của năm mới là một đứa trẻ sơ sinh và hình ảnh một ông già khép lại năm cũ.

Tết Mặt trăng

Người Trung Hoa tính theo hệ thống mặt trăng cho nên ngày năm mới rơi vào tháng bắt đầu có trăng, khoảng 4 hay 8 tuần trước khi mùa xuân đến. Ngày chính xác có thể vào khoảng giữa ngày 21.1 hay ngày 21.2 của lịch Gregorian. Lịch do người Trung Hoa thành lập không giống lịch Gregorian bởi vì phạm vi của mùa thay đổi. Và mỗi năm có can chi khác nhau (Giáp Thìn chẳng hạn) tượng trưng cho 1 trong 12 con giáp luân phiên theo quy luật ngũ hành với chu kỳ 60 năm. Tết Nguyên đán Việt Nam từ xưa dựa theo lịch Trung Hoa, nên thường giống Tết bên Trung Quốc.

Nguyên nghĩa của từ "Tết" chính là "tiết". Văn hóa Đông Á, thuộc văn minh nông nghiệp lúa nước, do nhu cầu canh tác nông nghiệp đã phân chia thời gian trong một năm thành 24 tiết khác nhau (ứng với mỗi tiết này có một thời khắc "giao thời") trong đó tiết quan trọng nhất là tiết khởi đầu của một chu kỳ canh tác, gieo trồng, tức là Tiết nguyên đán, sau này được biết đến là Tết Nguyên đán.

Theo lịch sử Trung Quốc, nguồn gốc Tết Nguyên đán có từ đời Tam hoàng Ngũ đế và thay đổi theo từng thời kỳ. Đời Tam đại, nhà Hạ chuộng màu đen nên chọn tháng giêng, tức tháng Dần là bắt đầu Tết. Nhà Thương thích màu trắng nên lấy tháng Sửu, tức tháng chạp, làm tháng đầu năm. Nhà Chu ưa sắc đỏ nên chọn tháng Tý, tức tháng 11, làm tháng tết. Các vua chúa quan niệm về ngày giờ "tạo thiên lập địa" như sau: giờ Tý thì có trời, giờ Sửu có đất, giờ Dần sinh loài người, nên đặt ra ngày tết khác nhau.

Đời Đông Chu, Khổng Tử đổi ngày bắt đầu tết vào một tháng nhất định là tháng Dần. Thời nhà Tần (thế kỷ 3 trước công nguyên), Tần Thủy Hoàng lại đổi qua tháng Hợi, tức tháng 10. Đến thời nhà Hán, Hán Vũ Đế (140 trước công nguyên) lại đặt ngày tết vào tháng Dần, tức tháng giêng. Từ đó về sau, không còn triều đại nào thay đổi về tháng tết nữa.

Đến đời Đông Phương Sóc, ông cho rằng ngày tạo thiên lập địa có thêm giống Gà, ngày thứ 2 có thêm Chó, ngày thứ 3 có Lợn, ngày thứ 4 sinh Dê, ngày thứ 5 sinh Trâu, ngày thứ 6 sinh Ngựa, ngày thứ 7 sinh loài người và ngày thứ 8 mới sinh ra ngũ cốc. Vì thế những ngày tết thường được bắt đầu từ ngày mùng 1 cho đến hết ngày mùng 7 tháng giêng (8 ngày).

mai1-1.jpg
Hoa mai vàng - hình ảnh tượng trưng Tết ở miền Nam VN - Ảnh: Internet

Trước năm 1967, Việt Nam lấy giờ Bắc Kinh làm chuẩn cho âm lịch. Ngày 8.8.1967, nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ban hành đổi lịch dùng múi giờ GMT+7 làm chuẩn. Vì thế hai miền Nam - Bắc Việt Nam đón Tết Mậu Thân hai ngày khác nhau (miền Bắc ngày 29.1 trong khi miền Nam thì ngày 30.1).

Ngày nay, cùng với người Hoa, người Việt, các dân tộc nước khác hoặc vùng khác chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa như Triều Tiên, Mông Cổ, Tây Tạng, Nepal, Bhutan cũng tổ chức tết âm lịch với những nghi lễ chính thức. Trước đây, Nhật Bản cũng “ăn” tết âm lịch, nhưng từ năm Minh Trị thứ 6 (1873) họ đã chuyển sang dùng dương lịch cho các ngày lễ tương ứng trong âm lịch.

Tết Nguyên đán là lễ tết đầu tiên của một năm. Tết được bắt đầu từ lúc giao thừa cùng với lễ trừ tịch. Theo chữ Hán Nôm, “nguyên” có nghĩa là bắt đầu, “đán” là buổi sớm mai. Tết Nguyên đán tức là tết bắt đầu của năm, mở đầu cho mọi công ăn việc làm với tất cả mọi cảnh vật đều mới mẻ đón xuân sang.

Người Việt tin rằng vào ngày Tết Nguyên đán mọi thứ đều phải mới, phải đổi khác, từ ngoại vật cho đến lòng người, vì vậy khoảng mươi ngày trước tết họ thường sơn sửa, quét vôi lại nhà cửa. Họ cũng tất bật đi sắm sửa quần áo mới để mặc trong dịp này. Trong những ngày tết, họ kiêng cữ không nóng giận, cãi cọ. Tết là dịp để mọi người hàn gắn những hiềm khích đã qua và là dịp để chuộc lỗi. Mọi người đi thăm viếng nhau và chúc nhau những lời đầy ý nghĩa. Trẻ em đi chúc tết được người lớn mừng tuổi/lì xì một phong bì đỏ thắm có đựng ít tiền dành cho chúng tiêu xài ngày tết. Tết ở 3 miền Bắc, Trung, Nam ở Việt Nam cũng có những điều khác nhau.

 


Gửi bình luận
(0) Bình luận

Văn hóa ngày Tết của người Việt

Tết cổ truyền có ý nghĩa rất lớn đối với người Việt. Đây là dịp lễ quan trọng nhất, thể hiện sự tri ân với tổ tiên, gửi gắm những mong muốn cả vào quá khứ, hiện tại và tương lai.

TP.HCM có 11 điểm bắn pháo hoa dịp Tết Nguyên đán 2024

TP.HCM sẽ bắn pháo hoa tại 11 điểm trong đêm giao thừa để phục vụ người dân vui xuân đón Tết, thời gian bắn pháo hoa kéo dài 15 phút từ thời điểm giao thừa.

Linh vật rồng khắp cả nước: Nơi được khen thần thái, nơi bị chê giống giun

Cận Tết Nguyên đán, linh vật rồng khắp cả nước được các nghệ nhân, thợ thủ công trình làng, thu hút sự quan tâm của cộng đồng.

TP.HCM: Tái hiện sự tích “cá chép hóa Rồng” tại Hội hoa xuân Giáp Thìn 2024

Hình ảnh cá chép vượt vũ môn để hóa Rồng, thể hiện khát vọng một năm mới phát triển, phồn vinh, thịnh vượng sẽ được tái hiện tại Hội hoa xuân TP.HCM Giáp Thìn năm 2024.

Chợ hoa Hồ Thị Kỷ nhiều thay đổi trước thềm xuân Giáp Thìn

Có rất nhiều thay đổi ở chợ hoa Hồ Thị Kỷ (Q.10, TP.HCM) trước thềm xuân Giáp Thìn so với những năm về trước.

Taylor Swift phẫn nộ vì bị phát tán ảnh khỏa thân do AI tạo ra

Ngày 25.1 (giờ địa phương), Page Six đưa tin nữ ca sĩ Mỹ Taylor Swiff phẫn nộ trước những hình ảnh giả mạo được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát tán trên mạng xã hội. Cô đang xem xét khởi kiện người đứng sau loạt ảnh giả này.

TP.HCM: Bắn pháo hoa tại 8 điểm trong đêm giao thừa Tết Giáp Thìn 2024

Lần đầu tiên, TP.HCM tổ chức bắn pháo hoa tại Công viên văn hóa Gò Vấp, nâng tổng số điểm bắn pháo hoa trong đêm giao thừa Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 lên 8 điểm, tăng 2 điểm so với Tết năm ngoái.

Nhà văn đoạt giải văn học Nhật thừa nhận sử dụng ChatGPT để sáng tác

Nhà văn Rie Kudan - chủ nhân giải văn học Akutagawa năm 2024 - thừa nhận khoảng 5% nội dung cuốn tiểu thuyết đoạt giải của mình được viết bởi ChatGPT.

Quản lý hệ thông tin

Blog GS John VU - GS John Vu - 17/09/2025 13:00
Ngày nay Công nghệ thông tin có ở mọi nơi và kiểm soát nhiều thứ, từ doanh nghiệp chế tạo lớn tới doanh nghiệp nhỏ, từ các hệ thống của chính phủ cho tới các hệ thống doanh nghiệp tư.

Xem Sex Education, không ngờ có ngày tôi lại được con dạy cho bài học đắt giá!

Điện ảnh - Thanh Hương - 17/09/2025 12:00
Con tôi đã dạy tôi điều đó trước cả khi tôi dạy nó.

Làm theo những bước đơn giản sau, bạn sẽ biết đường link có phải bẫy lừa đảo hay không

Kỹ năng - Nhật Hạ - 17/09/2025 11:00
Kiểm tra đường link là điều rất cần thiết khi tham gia vào không gian mạng hiện nay

66% Gen Z Việt Nam chủ động tiết kiệm và đầu tư sớm

Phong cách sống - Thúy Hạnh - 17/09/2025 10:00
Khảo sát Gen Z Decoded của Visa cho thấy thế hệ trẻ sinh năm 1997 - 2010 đang định hình xu hướng thanh toán tại Việt Nam.

Đàn ông sau 35: Nếu không “khởi động lại”, bạn sẽ tụt hậu mãi mãi

Suy ngẫm - Ứng Hà Chi - 17/09/2025 09:00
35 tuổi có thể là khởi đầu của cuộc khủng hoảng tuổi trung niên hoặc là khúc dạo đầu cho sự thay đổi ở tuổi trung niên.

Sức mạnh của người thấu cảm - Lăng kính của bạn quyết định thực tại của bạn

Từ sách - Phim - Quìn - 17/09/2025 08:00
Bạn có bao giờ tự hỏi: tại sao có những lúc, dù rất nỗ lực hướng về điều tích cực, ta vẫn cứ thu hút những trải nghiệm khiến mình mệt mỏi, thất vọng?

Thành đạt và tận hưởng

Blog GS John VU - GS John Vu - 16/09/2025 13:00
Nhiều sinh viên thường hỏi tôi: em cần thời gian học tập, em cần thời gian với bạn bè, em cần thời gian cho bản thân mình, em cần thời gian với gia đình, em cần thời gian để ngủ. Em tìm đâu ra thời gian để làm mọi việc đó? Làm sao em có thể tạo ra lịch biểu cho mọi hoạt động?

Xem Sex Education: Chỉ vì sự hấp tấp khiến con không muốn thân thiết với mẹ nữa

Điện ảnh - Thanh Hương - 16/09/2025 12:00
Chúng ta không cần trở thành bạn của con – nhưng hãy là một người mẹ mà con đủ tin tưởng để không cần phải giấu mình.

Chiêu lừa đảo mới: Người dùng iPhone coi chừng mất sạch tiền trong tài khoản ngân hàng

Kỹ năng - KV - 16/09/2025 11:00
Một thủ đoạn tấn công mới và cực kỳ tinh vi đang cho phép tin tặc gửi email lừa đảo từ địa chỉ email chính thức của Apple, dễ dàng vượt qua mọi hệ thống bảo mật và khiến người dùng sập bẫy một cách không ngờ tới.

Nhà tâm lý học khuyên: Suy đoán về người khác là hạ sách - Càng phân tích sâu, càng kiệt quệ tinh thần!

Suy ngẫm - Diệu Đan - 16/09/2025 10:00
Khi bạn cực kỳ thành thật với bản thân, cũng chính là lúc bạn trở nên bất khả chiến bại. Nhưng thực tế, số người thành thật với bản thân không dành cho số đông!

Game tái hiện cuộc sống thường ngày của bà ngoại quá cố, gây bão mạng xã hội

Phong cách sống - Ứng Hà Chi - 16/09/2025 09:00
Một trò chơi điện tử đơn giản với đồ họa pixel thô sơ, chỉ kéo dài năm phút nhưng tập trung vào nhiệm vụ chăm sóc một bà cụ sau khi bị ngã, đang trở thành tâm điểm thảo luận trên mạng xã hội Trung Quốc.

Sách sắp phát hành: Hành trình thống trị thế giới của YouTube

Tủ sách - FN - 16/09/2025 08:00
Ai cũng biết YouTube. Nhưng ít ai hiểu nền tảng này hoạt động ra sao. “Hành trình thống trị thế giới của YouTube” là quyển sách đầu tiên tiết lộ câu chuyện hậu trường hấp dẫn về công nghệ và hoạt động kinh doanh, và cách YouTube đạt được quyền lực không thể tưởng tượng nổi.

Kiểm thử tích hợp

Blog GS John VU - GS John Vu - 15/09/2025 13:00
Ngày nay, các hệ thông tin như lập kế hoạch, quản lý... đều rất lớn và phức tạp nên phải được kiểm thứ cẩn thận.

Xem “Sex Education”, tôi nhớ đến mẹ và 4 người chị: Biết ơn họ vì đã dạy cho tôi điều này

Điện ảnh - Trà My - 15/09/2025 12:00
Một nữ sinh cho biết việc xem phim “Sex Education” khiến cô nhớ đến mẹ và 4 người chị của mình và những bài học cô học được từ gia đình.

5 câu nói tố cáo EQ thấp: Càng nói càng mất bạn, hỏng việc

Kỹ năng - Ứng Hà Chi - 15/09/2025 11:00
Người EQ thấp thường không nhận ra sức nặng của lời nói, dễ buông ra những câu khiến người khác tổn thương, chán nản hay cảm thấy bị coi thường.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 4, 17/09/2025