Những điều thú vị về Tết tây và Tết ta

Nguyễn Hưng - Thùy Linh10/02/2024 06:00
Những điều thú vị về Tết tây và Tết ta

Tết dương lịch (Tết tây) và Tết âm lịch (Tết ta) đã tồn tại hàng nghìn năm cùng nhân loại. Đằng sau sự hình thành và tồn tại của những cái tết này là biết bao biến cố thăng trầm thú vị.

Không phải tất cả các nước trên thế giới đều đón thời khắc sang năm mới vào cùng một lúc và theo những cách thức giống nhau. Do ở những vùng khác nhau nên việc sử dụng lịch khác nhau. Từ xa xưa, con người đã chia thời gian thành các ngày, tháng, năm. Một số lịch dựa trên sự vận động của mặt trăng, số khác thì dựa vào vị trí của mặt trời, cũng có một số lại dựa vào cả mặt trăng và mặt trời. Khắp nơi trên thế giới đều có những tín ngưỡng đặc biệt về Tết.

Lịch Caesar (Julian Calendar)

Tết dương lịch thường được tính vào ngày 1.1, ngày đầu tiên của năm theo lịch Gregorian hiện đại, cũng như lịch Julian (được dùng trong thời kỳ La Mã cổ đại). Hầu hết các nước trên thế giới sử dụng lịch Gregorian làm lịch chính, nên Tết dương lịch (Tết tây) là kỳ nghỉ chung duy nhất của các công dân trên toàn cầu, và nó thường được chào đón bằng nghi lễ trang trọng như bắn pháo hoa vào thời khắc giao thừa sang năm mới. Ngày 1.1 theo lịch Julian tương ứng với ngày 14.1 theo lịch Gregorian.

Ngày tết hiện nay tuy không dùng chung cho tất cả các nước trên thế giới dù về phương diện thống kê, kinh doanh và thương mại, nhưng ngày 1.1 dương lịch vẫn được xem là thời điểm đánh dấu một năm trôi qua và năm mới bắt đầu. Mọi giao dịch mang tính quốc tế đều theo dương lịch cho thống nhất và tiện lợi.

Ngày đầu năm mới đã có từ lâu và biến đổi qua nhiều thiên kỷ theo lịch sử tiến hóa của loài người. Nó bắt đầu từ thời cổ đại, và tồn tại cùng với dòng chảy văn minh. Ngày và giờ được quy định khác nhau ở từng quốc gia và từng lục địa tùy theo tiết khí, múi giờ… đồng thời cũng tùy vào chủng tộc và nền văn hóa của từng nước, từng tôn giáo.

Đế quốc La Mã là nước đầu tiên chọn ngày 1.1 bắt đầu năm mới (New Year’s Day) trong hệ thống lịch Julian do Hoàng đế Julius Caesar đề xướng. Còn trước đó, ngày 25.3 (ngày xuân phân - vernal equinox) được chọn là ngày đầu năm dương lịch. Ngày năm mới 25.3 này được đa số các nước theo đạo Cơ đốc ở châu Âu chấp nhận từ thời trung cổ (1.100 - 1.400 trước công nguyên). Ngày này, không phải là thời điểm thu hoạch vụ mùa hay tiết trời đặc biệt nào mà chỉ là ngày các nguyên lão trúng cử bắt đầu nhận nhiệm vụ mới trong Viện Nguyên lão (Thượng viện) của Đế quốc La Mã. Như vậy, thời Đế quốc La Mã, ngày đầu năm được tính lùi lại 3 tháng và ngày 25.3 đuợc xem là ngày đầu năm. Sau này, mỗi Hoàng đế La Mã lên trị vì thường đặt thêm tên khác cho tháng. Ví dụ tháng 9 (September) còn gọi là Germanucus, Antonius, Tacitus; tháng 11 (November) còn gọi là Domitianus, Faustinus, Romanus…. Thấy những bất tiện này, Hoàng đế Julius Caesar cho lập bộ lịch mới (Julian Caesar). Lịch mới là phát minh của nhà thiên văn người Hy Lạp Alexandria, trong đó ông tính hệ thống thời gian cho lịch theo mặt trời. Caesar muốn thay đổi ngày đầu năm là ngày 1.1, ngày mà ông cho là hợp lý nhất, vì như vậy sẽ phù hợp với điểm chí (Solstices) hay điểm phân (Equinoxes) và tiết khí. Các tháng 9, 10, 11, 12 đôn lên thành 7, 8, 9 và 10. Để ghi ơn Julius Caesar, bộ lịch cách tân Julian được Viện Nguyên lão dành riêng tháng 7 (July, xuất xứ từ chữ Julius) cho tháng sinh nhật của ông (Quintilis). Đến đời cháu của Caesar, Hoàng đế Augustus cũng được dành ra tháng 8 (August) để nhớ tháng sinh nhật Sextilis của ông ta. Công lớn của Augutus là sửa sai cách tính toán của năm nhuận.

Lịch Gregory XII (Gregorian Calendar)

Lịch Julian được chấp nhận ở Venice (Ý) năm 1522; còn Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hà Lan, người Cơ đốc giáo ở Nam châu Âu (năm 1556); đế quốc Phổ, Đan Mạch, Thụy Điển (năm 1559); Pháp (năm 1564). Đến năm 1582, lịch Julian mất chỗ đứng khi Giáo hoàng Gregory XII ngay sau ngày nhậm chức đã dùng phương pháp tính lịch hiện đại để phân chia ngày tháng năm. Giáo hoàng sửa đổi và ấn định ngày đầu của năm mới (New Year) là ngày 1.1 bất chấp những chống đối của nhiều hiệp hội tín đồ Cơ đốc giáo. Trong lịch sửa đổi có tên Lịch Gregorian, 10 ngày trong tháng 10 bị bỏ đi. Như vậy, ngày 4.10.1582 nhảy sang ngày 15.10.1582 và tiếp tục. Bằng cách này, Giáo hoàng đã xóa bỏ 11 ngày nhuận dự trù cho năm 1700 để các năm đầu thế kỷ 1700,1800 và 1900 không phải là năm nhuận mà đến năm 2000 chuyển giao thiên niên kỷ mới nhuận. Các nước theo đạo Công giáo tiếp nhận ngày New Year trong lịch Gregorian sớm nhất. Người Tin lành ở Bắc châu Âu, Hà Lan (năm 1583); Scotland (năm 1600); sau đó đến những nước theo đạo Tin lành và nước Đức chấp nhận ngày New Year vào năm 1700, Nga (năm 1725); Anh, Mỹ, Canada (năm 1752) và Thụy Điển (năm 1753). Tất cả đều đồng tình với việc xóa bỏ 11 ngày của năm nhuận 1700.

Tháng giêng (January) được đặt tên theo vị thần Janus, người được phác họa có hai đầu. Một trông về phía trước, một trông về phía sau, biểu tượng cho sự chuyển giao giữa cái cũ và cái mới. Người Hy Lạp thời điểm này có truyền thống trưng một đứa bé sơ sinh vào trong một cái rổ tượng trưng cho sự màu mỡ, sinh sôi, nảy nở. Người theo đạo Cơ đốc cũng làm theo nghi lễ này tượng trưng cho sự sinh ra Chúa trời và như một nghi thức hành đạo. Ngày nay, biểu tượng bắt đầu của năm mới là một đứa trẻ sơ sinh và hình ảnh một ông già khép lại năm cũ.

Tết Mặt trăng

Người Trung Hoa tính theo hệ thống mặt trăng cho nên ngày năm mới rơi vào tháng bắt đầu có trăng, khoảng 4 hay 8 tuần trước khi mùa xuân đến. Ngày chính xác có thể vào khoảng giữa ngày 21.1 hay ngày 21.2 của lịch Gregorian. Lịch do người Trung Hoa thành lập không giống lịch Gregorian bởi vì phạm vi của mùa thay đổi. Và mỗi năm có can chi khác nhau (Giáp Thìn chẳng hạn) tượng trưng cho 1 trong 12 con giáp luân phiên theo quy luật ngũ hành với chu kỳ 60 năm. Tết Nguyên đán Việt Nam từ xưa dựa theo lịch Trung Hoa, nên thường giống Tết bên Trung Quốc.

Nguyên nghĩa của từ "Tết" chính là "tiết". Văn hóa Đông Á, thuộc văn minh nông nghiệp lúa nước, do nhu cầu canh tác nông nghiệp đã phân chia thời gian trong một năm thành 24 tiết khác nhau (ứng với mỗi tiết này có một thời khắc "giao thời") trong đó tiết quan trọng nhất là tiết khởi đầu của một chu kỳ canh tác, gieo trồng, tức là Tiết nguyên đán, sau này được biết đến là Tết Nguyên đán.

Theo lịch sử Trung Quốc, nguồn gốc Tết Nguyên đán có từ đời Tam hoàng Ngũ đế và thay đổi theo từng thời kỳ. Đời Tam đại, nhà Hạ chuộng màu đen nên chọn tháng giêng, tức tháng Dần là bắt đầu Tết. Nhà Thương thích màu trắng nên lấy tháng Sửu, tức tháng chạp, làm tháng đầu năm. Nhà Chu ưa sắc đỏ nên chọn tháng Tý, tức tháng 11, làm tháng tết. Các vua chúa quan niệm về ngày giờ "tạo thiên lập địa" như sau: giờ Tý thì có trời, giờ Sửu có đất, giờ Dần sinh loài người, nên đặt ra ngày tết khác nhau.

Đời Đông Chu, Khổng Tử đổi ngày bắt đầu tết vào một tháng nhất định là tháng Dần. Thời nhà Tần (thế kỷ 3 trước công nguyên), Tần Thủy Hoàng lại đổi qua tháng Hợi, tức tháng 10. Đến thời nhà Hán, Hán Vũ Đế (140 trước công nguyên) lại đặt ngày tết vào tháng Dần, tức tháng giêng. Từ đó về sau, không còn triều đại nào thay đổi về tháng tết nữa.

Đến đời Đông Phương Sóc, ông cho rằng ngày tạo thiên lập địa có thêm giống Gà, ngày thứ 2 có thêm Chó, ngày thứ 3 có Lợn, ngày thứ 4 sinh Dê, ngày thứ 5 sinh Trâu, ngày thứ 6 sinh Ngựa, ngày thứ 7 sinh loài người và ngày thứ 8 mới sinh ra ngũ cốc. Vì thế những ngày tết thường được bắt đầu từ ngày mùng 1 cho đến hết ngày mùng 7 tháng giêng (8 ngày).

mai1-1.jpg
Hoa mai vàng - hình ảnh tượng trưng Tết ở miền Nam VN - Ảnh: Internet

Trước năm 1967, Việt Nam lấy giờ Bắc Kinh làm chuẩn cho âm lịch. Ngày 8.8.1967, nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ban hành đổi lịch dùng múi giờ GMT+7 làm chuẩn. Vì thế hai miền Nam - Bắc Việt Nam đón Tết Mậu Thân hai ngày khác nhau (miền Bắc ngày 29.1 trong khi miền Nam thì ngày 30.1).

Ngày nay, cùng với người Hoa, người Việt, các dân tộc nước khác hoặc vùng khác chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa như Triều Tiên, Mông Cổ, Tây Tạng, Nepal, Bhutan cũng tổ chức tết âm lịch với những nghi lễ chính thức. Trước đây, Nhật Bản cũng “ăn” tết âm lịch, nhưng từ năm Minh Trị thứ 6 (1873) họ đã chuyển sang dùng dương lịch cho các ngày lễ tương ứng trong âm lịch.

Tết Nguyên đán là lễ tết đầu tiên của một năm. Tết được bắt đầu từ lúc giao thừa cùng với lễ trừ tịch. Theo chữ Hán Nôm, “nguyên” có nghĩa là bắt đầu, “đán” là buổi sớm mai. Tết Nguyên đán tức là tết bắt đầu của năm, mở đầu cho mọi công ăn việc làm với tất cả mọi cảnh vật đều mới mẻ đón xuân sang.

Người Việt tin rằng vào ngày Tết Nguyên đán mọi thứ đều phải mới, phải đổi khác, từ ngoại vật cho đến lòng người, vì vậy khoảng mươi ngày trước tết họ thường sơn sửa, quét vôi lại nhà cửa. Họ cũng tất bật đi sắm sửa quần áo mới để mặc trong dịp này. Trong những ngày tết, họ kiêng cữ không nóng giận, cãi cọ. Tết là dịp để mọi người hàn gắn những hiềm khích đã qua và là dịp để chuộc lỗi. Mọi người đi thăm viếng nhau và chúc nhau những lời đầy ý nghĩa. Trẻ em đi chúc tết được người lớn mừng tuổi/lì xì một phong bì đỏ thắm có đựng ít tiền dành cho chúng tiêu xài ngày tết. Tết ở 3 miền Bắc, Trung, Nam ở Việt Nam cũng có những điều khác nhau.

 


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ qua đời

Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ, một trong những cây đại thụ của nền âm nhạc Việt Nam đã tạ thế vào ngày 29.3. Ông đã để lại một di sản âm nhạc vô giá gắn liền với lịch sử văn hóa đất nước.

Văn hóa ngày Tết của người Việt

Tết cổ truyền có ý nghĩa rất lớn đối với người Việt. Đây là dịp lễ quan trọng nhất, thể hiện sự tri ân với tổ tiên, gửi gắm những mong muốn cả vào quá khứ, hiện tại và tương lai.

TP.HCM có 11 điểm bắn pháo hoa dịp Tết Nguyên đán 2024

TP.HCM sẽ bắn pháo hoa tại 11 điểm trong đêm giao thừa để phục vụ người dân vui xuân đón Tết, thời gian bắn pháo hoa kéo dài 15 phút từ thời điểm giao thừa.

Linh vật rồng khắp cả nước: Nơi được khen thần thái, nơi bị chê giống giun

Cận Tết Nguyên đán, linh vật rồng khắp cả nước được các nghệ nhân, thợ thủ công trình làng, thu hút sự quan tâm của cộng đồng.

TP.HCM: Tái hiện sự tích “cá chép hóa Rồng” tại Hội hoa xuân Giáp Thìn 2024

Hình ảnh cá chép vượt vũ môn để hóa Rồng, thể hiện khát vọng một năm mới phát triển, phồn vinh, thịnh vượng sẽ được tái hiện tại Hội hoa xuân TP.HCM Giáp Thìn năm 2024.

Chợ hoa Hồ Thị Kỷ nhiều thay đổi trước thềm xuân Giáp Thìn

Có rất nhiều thay đổi ở chợ hoa Hồ Thị Kỷ (Q.10, TP.HCM) trước thềm xuân Giáp Thìn so với những năm về trước.

Taylor Swift phẫn nộ vì bị phát tán ảnh khỏa thân do AI tạo ra

Ngày 25.1 (giờ địa phương), Page Six đưa tin nữ ca sĩ Mỹ Taylor Swiff phẫn nộ trước những hình ảnh giả mạo được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát tán trên mạng xã hội. Cô đang xem xét khởi kiện người đứng sau loạt ảnh giả này.

TP.HCM: Bắn pháo hoa tại 8 điểm trong đêm giao thừa Tết Giáp Thìn 2024

Lần đầu tiên, TP.HCM tổ chức bắn pháo hoa tại Công viên văn hóa Gò Vấp, nâng tổng số điểm bắn pháo hoa trong đêm giao thừa Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 lên 8 điểm, tăng 2 điểm so với Tết năm ngoái.

Nhà văn đoạt giải văn học Nhật thừa nhận sử dụng ChatGPT để sáng tác

Nhà văn Rie Kudan - chủ nhân giải văn học Akutagawa năm 2024 - thừa nhận khoảng 5% nội dung cuốn tiểu thuyết đoạt giải của mình được viết bởi ChatGPT.

DeepSeek ra bản nâng cấp cho mô hình V3, cạnh tranh với ChatGPT

Kỹ năng - Sơn Vân - 30/03/2025 13:00
DeepSeek vừa công bố bản nâng cấp quan trọng cho mô hình ngôn ngữ lớn V3, đẩy mạnh cạnh tranh với các hãng công nghệ hàng đầu Mỹ như OpenAI và Anthropic.

Facebook có tính năng mới, cho phép chọn bạn bè để xem tin tức, tương tác!

Kỹ năng - Nguyễn Nghĩa - 30/03/2025 12:00
Từng một thời là nơi chỉ để kết nối với bạn bè và gia đình thân thiết, Facebook theo thời gian đã dần trở nên phức tạp hơn với vô số tính năng và nội dung gợi ý.

Chưởng môn Thanh Thành ngưỡng mộ Lý Tiểu Long, sở hữu tuyệt kỹ Phách Không Quyền

Phong cách sống - Sơn Tùng - 30/03/2025 10:00
Lưu Tuy Tân, chưởng môn phái Thanh Thành, hiện đang nắm giữ tuyệt kỹ trấn sơn Phách Không Quyền.

Xem phim 'Sex Education'', tôi rút ra 2 phương pháp hiệu quả dạy con trai đang ở tuổi nổi loạn

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 30/03/2025 09:00
Tôi đã dùng một tuần để xem phim ''Sex Education'', từ đó học hỏi được cách dạy con trai đang tuổi dậy thì.

Từ thị phi đến tĩnh lặng – Minh triết từ hai cuốn sách của Sa môn Thích Pháp Hòa

Từ sách - Phim - Đan Thanh - 30/03/2025 08:00
2 cuốn sách của Sa môn Thích Pháp Hòa mang lại những minh triết sâu sắc giúp người đọc tránh ra khỏi những ồn ào, thị phi để tìm về bình an trong tâm hồn mình.

Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ qua đời

Giải trí - Tiểu Vũ - 29/03/2025 13:37
Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ, một trong những cây đại thụ của nền âm nhạc Việt Nam đã tạ thế vào ngày 29.3. Ông đã để lại một di sản âm nhạc vô giá gắn liền với lịch sử văn hóa đất nước.

Xem xét 17 gia đình có con bị bắt cóc, tôi nhận ra rằng họ đều bỏ qua 5 lỗ hổng chết người sau

Kỹ năng - Hiểu Đan - 29/03/2025 13:00
Đến tận bây giờ, vẫn còn nhiều gia đình đang đau đáu tìm kiếm con mình. Nhiều phụ huynh khóc lóc, hối hận vô cùng vì bỏ qua những lổ hổng này!

"Mẹ ơi, chúng ta không được đi khoang hạng nhất vì nghèo sao?" - Câu trả lời của bà mẹ xứng đáng đưa vào sách giáo khoa

Suy ngẫm - Hiểu Đan - 29/03/2025 12:00
Trên chuyến bay trở về nhà sau dịp Tết Nguyên đán, đứa trẻ hỏi 1 câu khiến bà mẹ có phần lúng túng.

Nhà địa tâm lý học giải thích: Tại sao sân bay cũng được coi là địa điểm tâm linh?

Thư giãn - Thanh Long - 29/03/2025 11:00
Một số chuyến bay từ múi giờ cao về múi giờ thấp có thể hạ cánh trước cả giờ khởi hành. Điều này rõ ràng đem lại cảm giác bạn đang du hành ngược trở về quá khứ.

Cha đẻ phần mềm Unikey: Từng nhận bão dư luận khi ra mắt ‘‘bộ gõ quốc dân’’

Phong cách sống - Khuê Hiền - 29/03/2025 10:00
Tại thời điểm Unikey mới được ra mắt, ông Phạm Kim Long đã nhận về nhiều ý kiến trái chiều khi cung cấp phần mềm này miễn phí.

Xem lại Na Tra: Số mệnh chưa bao giờ là điều không thể thay đổi!

Điện ảnh - Đông - 29/03/2025 09:00
Người cha nghiệm ra được triết lý đáng suy ngẫm này.

Đường vào Thiền - Osho lật ngược khái niệm Thiền: Bạn đã hiểu sai như thế nào?

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 29/03/2025 08:00
Đường vào thiền không đưa ra các kỹ thuật cụ thể để người đọc làm theo một cách máy móc. Thay vào đó, Osho hé mở một cánh cửa để chúng ta bước vào hành trình khám phá chính mình thông qua những câu chuyện, chỉ dẫn gần gũi và thiết thực.

Chi phí hẹn hò ngày càng cao, nhiều người “quay xe” quen búp bê người lớn

Suy ngẫm - Trang Đào - 28/03/2025 12:00
Chi phí tương tác ngoài đời thực ngày càng cao cũng là lý do khiến cho "bạn gái AI" đã trở thành lựa chọn tiết kiệm. Một nhà đầu tư thẳng thắn nói: "Những gì chúng tôi bán không phải là silicon, mà là thuốc giảm đau để chống lại sự cô đơn".

ChatGPT thêm tính năng chỉnh sửa ảnh dễ hơn, tạo biểu đồ và infographic cho công việc tốt hơn

Kỹ năng - Sơn Vân - 28/03/2025 11:00
Các tính năng mới này có sẵn cho cả người dùng ChatGPT miễn phí và trả phí thông qua mô hình GPT-4o của OpenAI.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 2, 31/03/2025