Mèo trong văn hóa của người Việt

Nhật Hạ23/01/2023 10:00
Mèo trong văn hóa của người Việt

Từ thời xa xưa, loài mèo luôn gần gũi với con người và giúp người nông dân bảo vệ mùa màng, tài sản trước sự phá hoại của loài chuột.

Vì sao Việt Nam là quốc gia châu Á duy nhất chọn mèo là đại diện của năm Mão?

Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản, năm Mão đại diện bởi con thỏ thì Việt Nam là quốc gia duy nhất có mèo là con giáp đại diện.

Theo sách "12 con giáp trong văn hóa người Việt", 12 con giáp có nguồn gốc từ lịch Can - Chi. Loại lịch này xuất hiện vào thời nhà Thương (1766-1122 TCN) ở Trung Quốc. Theo đó, 12 con giáp gắn với Thập Nhị Chi.

Theo đó, người Trung Quốc xưa đã chọn ra 12 con vật gắn liền với đời sống hoặc được con người thuần dưỡng sớm nhất để đưa vào lịch Can - Chi, theo thứ tự: Tý (Chuột), Sửu (Trâu), Dần (Hổ), Mão (Thỏ), Thìn (Rồng), Tỵ (Rắn), Ngọ (Ngựa), Mùi (Dê), Thân (Khỉ), Dậu (Gà), Tuất (Chó), Hợi (Lợn).

Việt Nam cũng chọn 12 con giáp tượng trưng cho 12 năm. Tuy nhiên, sự khác biệt của 12 con giáp trong văn hóa của Việt Nam chính là năm Mão lại chọn mèo làm đại diện chứ không phải Thỏ như Trung Quốc hay Nhật Bản, Hàn Quốc.

Có nhiều lý giải khác nhau về việc trong văn hóa Việt, mèo là con vật đại diện cho năm Mão.

meothanhuy-.jpg
Hình ảnh mèo đại diện cho năm Qúy Mão 2023 được trang trí ở Đường hoa Nguyễn Huệ, TP.HCM trong dịp Tết Nguyên đán - Ảnh: Thành ủy TP.HCM

Những cách lý giải khác nhau

Nguyen Huu Tin, chuyên gia về văn hoá truyền thống Việt Nam, cho rằng câu trả lời có thể nằm ở những cánh đồng lúa được người nông dân tại dải đất hình chữ S quý trọng.

Ông Tin cho biết trên AFP: “Lúa nước là một phần quan trọng trong nền nông nghiệp của Việt Nam. Với mối đe dọa từ nhiều loại chuột trên đồng ruộng, những con mèo (có thể bắt chuột) trở thành loài động vật phổ biến với người Việt Nam. Một cách giải thích khác là người Việt Nam không muốn sống hai năm với hai con vật tương tự nhau. Họ coi chuột và thỏ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau”.

Trong khi đó, theo Reuters, dù có nhiều cách lý giải khác nhau về việc mèo thay thế thỏ trong 12 con giáp ở Việt Nam nhưng cách lý giải phổ biến nhất là chữ thỏ trong tiếng Trung Quốc phát âm là "mao" - nghe giống từ mão (con mèo) trong tiếng Việt.

Trước đây, ông Sim Sang - Joon, Giám đốc Trung tâm Giao lưu văn hóa Việt - Hàn, cũng giải thích rằng mèo tuy không phải loài vật nằm trong Thập Nhị Chi nhưng lại được ghi âm chữ Hán giống với con thỏ (máo - âm Hán Việt là miêu).

Dù đã tiếp thu Thập Nhị chi (12 con giáp) của Trung Quốc, song có lẽ do yếu tố môi trường tự nhiên này nên người Việt đã không tiếp thu y nguyên mô hình ở Trung Quốc mà biến cải cho phù hợp với môi trường sống của mình.

Ngoài ra, Việt Nam là môi trường thuận lợi cho loài mèo phát triển bởi Việt Nam là văn hóa thảo mộc không phải thảo nguyên. Thảo nguyên là môi trường có những đồng cỏ mềm mượt, nơi mà các loài động vật có thể thỏa sức ăn thành từng bầy đàn như thỏ, còn thảo mộc lại là môi trường phong phú đa dạng các thảm thực vật đan xen. Khí hậu Việt Nam là mưa nhiều, nóng ẩm nên là môi trường lý tưởng của thảo mộc, phù hợp cho mèo sinh sống. 

Cũng theo Reuters, thỏ là một loài gặm nhấm, chuột (Tí) cũng là loài gặm nhấm, trong khi 12 con giáp cần độc nhất và khác biệt.

Mèo còn tạo ra thế đối xứng với chó (Tuất). Theo thuyết âm dương, điều này tạo ra thế cân bằng, giúp giải quyết các mâu thuẫn, dung hòa các mặt đối lập và khiến vòng tròn hoàng đạo cân bằng hơn.

meo-2.jpg
Mèo còn được gọi là "tiểu hổ" và trở thành thú cưng, được con người thương yêu trong nhiều gia đình, rất có ích trong cuộc sống - Ảnh: Tini

Mặc dù khác nhau về việc chọn con giáp đại diện là mèo, thay vì thỏ cho năm Mão, còn lại, người Việt rất giống các quốc gia châu Á khác là coi trọng Tết Nguyên đán. Vào dịp này, mọi người trở về sum họp cùng gia đình, bày mâm ngũ quả cúng gia tiên, đi chùa, hái lộc, lì xì mừng tuổi cho trẻ con và chúc nhau những lời hay ý đẹp trong dịp năm mới.

Mèo gần gũi với con người, xuất hiện trong thơ văn

Ngoài ra, mèo là con vật nuôi được con người thuần hóa từ thời cổ đại của nền văn minh loài người, cho tới ngày nay thì mèo trở thành thú cưng trong nhiều gia đình.

Trong cuộc sống – đặc biệt là trong nền văn minh nông nghiệp, mèo được gọi là “tiểu hổ” và là khắc tinh của loài chuột, giúp người nông dân bảo vệ mùa màng trước sự phá hoại của loài chuột. Chính vì sự quan trọng này mà mèo luôn xuất hiện trong cuộc sống, cũng như văn hóa của người Việt chúng ta.

Mèo cũng xuất hiện trong ca dao, tục ngữ, thơ… của người Việt từ thời xa xưa. Như cách đây gần 6 thế kỷ, nhà thơ Nguyễn Trãi viết bài thơ Miêu (Mèo), mục Cầm thú môn trong kiệt tác Quốc âm thi tập.

Miêu

Lọ vằn sinh bởi mãi phương tây

Phụng sự Như Lai trộm phép thầy

Hơn chó được ngồi khi diện bếp

Tiếc hùm chẳng bảo chước leo cây

Đi nào kẻ cấm buồng the kín

Ăn đợi ai làm bàn soạn đầy

Khó lẫn sang chăng nỡ phụ

Vì chưng hận chuột phải nuôi mày.


Gửi bình luận
(0) Bình luận

Vì sao ở Việt Nam con giáp thứ 4 lại là mèo chứ không phải thỏ như các nước?

Việt Nam là quốc gia duy nhất trên thế giới đang chờ đón năm con mèo - Quý Mão 2023.

Năm Quý Mão, tìm hiểu võ mèo qua quyền pháp 'Miêu tẩy diện'

Những khả năng kỳ lạ cũng như đặc tính của loài mèo là nguồn cảm hứng cho những sáng tạo trong võ thuật.

Tết Nguyên đán của một số nước châu Á có điều gì đặc biệt?

Tết Nguyên đán là một trong những nét văn hóa truyền thống lâu đời của người dân nhiều nước châu Á.

Từ phong bao lì xì, dạy con nhiều điều hay

Không ít bậc cha mẹ quản lý rất chặt tiền lì xì (mừng tuổi) của con vì sợ con chưa biết chi tiêu. Tuy nhiên, cha mẹ nên để lại một phần tiền cho trẻ tùy ý sử dụng. Điều này có thể nuôi dưỡng khả năng tự lập của trẻ em trong việc mua sắm và chi tiêu hằng ngày.

Chợ Hoa Xuân “Trên bến dưới thuyền” Tết Quý Mão 2023 được nâng tầm quy mô lớn hơn mọi năm

Tối 16.1 (25 tháng Chạp), Ban tổ chức Kỷ niệm các ngày lễ lớn TP.HCM phối hợp cùng UBND quận 8 tổ chức lễ khai mạc chợ hoa xuân “Trên bến dưới thuyền” Tết Quý Mão 2023.

Núi Cấm, “kinh đô chùa chiền” chốn non thiêng

Các nhà nghiên cứu cho rằng thế núi kiểu “rồng chầu, hổ phục” có thể gắn với 6 linh vật: rồng, kỳ lân, rùa, phụng, voi và hổ, phủ phục quanh ngọn núi cao nhất ở trung tâm là Thiên Cấm Sơn.

Vấn nạn sách giả - Thui chột khả năng sáng tạo của tác giả và bào mòn văn hoá đọc của người Việt

Việc in ấn, phát hành sách lậu, sách giả không chỉ ảnh hưởng đến lợi ích của các nhà xuất bản, đơn vị làm sách mà nó còn làm méo mó thị trường, khiến cho người làm sách, viết sách mất đi động lực, đe dọa sự phát triển ổn định của ngành Xuất bản.

‘Nơi vết thương ánh sáng rọi vào’ - Giúp người cùng cảnh ngộ đi qua bóng tối

“Nơi vết thương ánh sáng rọi vào” là một tự truyện. Nhưng đọc nó, bạn sẽ thấy đây không chỉ là câu chuyện riêng của một người, mà là ánh sáng soi rọi cho nhiều người cùng cảnh ngộ đi qua bóng tối.

‘Bắt cóc ảo’ đòi tiền thật: Những cạm bẫy từ môi trường mạng

Kỹ năng - Thanh Hà - 02/08/2025 13:00
Một thực trạng đáng báo động xảy ra thời gian vừa qua là việc nhiều học sinh, sinh viên nhận được cuộc gọi từ đối tượng giả danh cơ quan công an đe dọa liên quan đến vụ án đang điều tra nhằm thao túng tâm lý, buộc nạn nhân liên hệ về gia đình chuyển tiền chuộc.

Xem "Sex Education", nữ sinh lập tức bị chinh phục vì 1 lý do, thốt lên ‘đầy giá trị’

Điện ảnh - Trà My - 02/08/2025 12:00
Một nữ sinh Mỹ cho rằng phim “Sex Education” là một bộ phim đầy giá trị và rất đáng xem.

2 câu chuyện người bố ông Hoàng Nam Tiến dạy con khiến ai nghe cũng rưng rưng: Con khỉ mất mẹ và chiếc bát vỡ

Phong cách sống - Hiểu Đan - 02/08/2025 10:00
Đây là điều vô cùng khác biệt ở ba, để lại cho ông Tiến một bài học giáo dục con cái rất lớn.

Sinh viên hỏi xoáy "Các chuyên gia AI làm gì khi bị mất điện", ông Hoàng Nam Tiến xuống gặp tận nơi để trả lời

Suy ngẫm - Nguyễn Phượng - 02/08/2025 09:00
Trước câu hỏi khó, được đánh giá ‘cực hay và triết lý’ của sinh viên, ông Hoàng Nam Tiến liền đứng dậy, xuống tận nơi sinh viên đó để đưa ra đáp án.

‘Nơi vết thương ánh sáng rọi vào’ - Giúp người cùng cảnh ngộ đi qua bóng tối

Từ sách - Phim - Thu An - 02/08/2025 08:00
“Nơi vết thương ánh sáng rọi vào” là một tự truyện. Nhưng đọc nó, bạn sẽ thấy đây không chỉ là câu chuyện riêng của một người, mà là ánh sáng soi rọi cho nhiều người cùng cảnh ngộ đi qua bóng tối.

Anh-Thu Nguyen - Nữ phi công gốc Việt tử nạn ở Mỹ trên hành trình vòng quanh thế giới

Truyền cảm hứng - 01/08/2025 13:00
Nữ phi công gốc Việt tử nạn trong vụ rơi máy bay tại Greenwood thuộc bang Indiana – Mỹ là người phụ nữ thứ 10 từng bay một mình vòng quanh thế giới.

Xem Sex Education, lần đầu tiên tôi nhận ra, chính mình khiến con trai sống trong mặc cảm, lo sợ

Điện ảnh - Thanh Hương - 01/08/2025 12:00
Tôi đã không làm gì sai. Nhưng tôi cũng không làm gì đúng.

PGS.TS Giáo dục: Thủ thuật thao túng tâm lý - Dù con bạn thông minh, nhưng liệu có thắng nổi

Kỹ năng - Trang Đào - 01/08/2025 11:00
Gần đây, những kẻ lừa đảo chỉ cần lời nói được lập trình tinh vi để thao túng tâm lý trẻ em. TS. Phạm Mạnh Hà cảnh báo: ngay cả những đứa trẻ thông minh, được giáo dục tốt vẫn có thể trở thành nạn nhân nếu không được trang bị kỹ năng nhận diện chiêu trò.

Cụ ông 111 tuổi vẫn lái ô tô mỗi ngày chia sẻ bí quyết sống lâu, sống khỏe

Phong cách sống - Hoàng Hà - 01/08/2025 10:00
Ở tuổi 111, ông Vincent Dransfield vẫn lái ô tô mỗi ngày, ham chạy bộ, tự nấu ăn và không cần ai hỗ trợ trong sinh hoạt, con cái chỉ cần đến thăm mỗi tuần một lần.

“Bắt cóc online”: Nạn nhân tự nhốt, quay clip tra tấn gửi gia đình

Suy ngẫm - PV - 01/08/2025 09:00
18 vụ "bắt cóc online" chỉ trong 4 tháng. Không có dây trói, không ai tiếp xúc, nhưng nạn nhân đa phần là sinh viên vẫn tự nhốt, quay clip tra tấn gửi gia đình.

Thuyết mặc kệ họ

Tủ sách - FN - 01/08/2025 08:00
Điều gì sẽ xảy ra nếu chìa khóa dẫn đến hạnh phúc, thành công và tình yêu chỉ là ba từ đơn giản: hãy kệ họ.

12 chân lý cuộc sống, ai ngộ ra sớm người ấy hạnh phúc

Suy ngẫm - Tích Thành - 31/07/2025 13:00
Có những câu nói chỉ vài chữ nhưng đủ để khiến lòng người bừng tỉnh, đủ để dẫn lối ta vượt qua bão giông cuộc đời. 12 câu nói dưới đây là những chân lý giản dị nhưng sâu sắc, dành cho những ai đang tìm kiếm sự bình yên giữa thế giới đầy xô bồ.

Xem “Sex Education”: Dù trẻ có thông minh đến mấy, cha mẹ vẫn phải chỉ dạy cho con điều này

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 31/07/2025 12:00
Từ câu hỏi ngây thơ của con, tôi chợt nhận ra bản thân cũng cần học cách trò chuyện và đồng hành cùng con một cách tinh tế hơn.

Ngày càng nhiều đứa con "biến mất" trong chính gia đình mình

Phong cách sống - Thiên Ân - 31/07/2025 11:00
Sẽ không bao giờ là quá muộn để hỏi một câu nhẹ nhàng: "Dạo này con có ổn không?".
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 02/08/2025