Cội nguồn của hạnh phúc
Từ xưa đến nay, nhân loại vẫn luôn đau đáu về những câu hỏi cơ bản như làm thế nào để có hạnh phúc, và cội nguồn của hạnh phúc là gì.
Bắt cóc là hành động đối tượng đến tận nơi rồi đưa nạn nhân đi bằng nhiều cách như uy hiếp hay đánh thuốc mê. Điều đó cũng có nghĩa cơ quan chức năng sẽ có cơ sở để tìm ra đối tượng nhờ vào manh mối như đặc điểm nhận dạng, dấu vết để lại. Còn "bắt cóc online" lại là một khái niệm mới khi thủ phạm ở... trong chiếc điện thoại.
Chúng không có mặt trực tiếp, không cần dung vũ lực, không cần thuốc mê, chỉ rủ rê, dọa dẫm online để nạn nhân đi theo chỉ dẫn được thông báo qua các cuộc điện thoại nhưng vẫn khiến nạn nhân sợ hãi làm theo.
Theo thống kê sơ bộ, tính từ tháng 3/2025 đến nay, trong 4 tháng, đã có 18 vụ lừa đảo thông qua hình thức "bắt cóc online". Cùng với một thủ đoạn, dù báo chí, truyền thông đăng tải liên tục nhưng vẫn có nhiều nạn nhân mới.
Ngày 14/7, một nam thanh niên 21 tuổi tại TP Hồ Chí Minh được giải cứu sau khi bị các đối tượng yêu cầu tự dàn dựng cảnh cởi quần áo, đổ nước ngọt lên người, quay clip giả làm con tin bị tra tấn để gây sức ép tâm lý lên gia đình, đòi tiền chuộc. Vài ngày sau đó, Công an phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội, cũng tiếp nhận và giải cứu thành công 1 sinh viên đại học. Đáng chú ý, khi được giải cứu, các nạn nhân đều đang trong tình trạng: tự nhốt mình trong các nhà nghỉ, không có ai trực tiếp ở cạnh. Mọi yêu cầu dọa dẫm chỉ được các đối tượng chỉ đạo qua điện thoại.
"Người ta bảo với cháu là cháu đang liên quan đến một đường dây rửa tiền, hàng cấm nên người ta mới cho cháu xem chú công an mặc áo xong có quay cả nghi phạm ngồi đối diện đấy", nạn nhân cho biết.
Không có tiếng kêu cứu, không có dây trói hay bóng dáng kẻ bắt cóc nhưng nạn nhân vẫn biến mất khỏi gia đình, tự nhốt mình trong phòng kín, và ngoan ngoãn làm theo mọi yêu cầu của "kẻ lạ mặt" qua điện thoại. Tất cả chỉ diễn ra trên mạng, các em không hề hay biết đầu dây bên kia là một kịch bản lừa đảo chuyên nghiệp. Cuộc gọi là giả nhưng cái giá thật mà nạn nhân và gia đình phải trả có thể lên tới hàng trăm triệu đồng.
Dù đã được tuyên truyền rất nhiều lần nhưng khi đối tượng nhắm đến là học sinh, sinh viên, với tâm lý yếu, nắm bắt thông tin chưa nhanh sẽ khó để xác định được thật giả, thậm chí nhìn thấy mặc trang phục công an là hoang mang, hoảng sợ.
Nạn nhân cho biết: "Lúc đấy, cháu rất mất bình tĩnh bởi vì người ta bảo đây là vụ án đang trong quá trình điều tra và có một số đối tượng trong sở cảnh sát nếu lộ thông tin ra ngoài thì rất khó trong quá trình điều tra".
Một cuộc gọi giả danh công an, một ứng dụng "làm việc qua video", những lời đe dọa liên tục và yêu cầu nạn nhân "ở ẩn" trong khách sạn. Từ đó, hình ảnh bắt cóc được dàn dựng để ép gia đình chuyển tiền chuộc. Không có bất kỳ manh mối hay căn cứ rõ ràng nào khiến quá trình điều tra, giải cứu của lực lượng chức năng gặp nhiều khó khăn.
Chẳng cần ra tay trực tiếp, ẩn mình sau chiếc điện thoại, kẻ lừa đảo có thể thao túng tâm lý và điều khiển nạn nhân từ xa, chúng khiến nạn nhân tin rằng mình thực sự phạm tội và khi nỗi sợ vượt qua lý trí, nạn nhân tự mình rơi vào bẫy lúc nào không hay.
Sau những vụ việc này, câu hỏi lớn nhất đặt ra: Nạn nhân đều ở những thành phố lớn, nơi được tiếp cận đầy đủ thông tin, và trong số các nạn nhân có những người có trình độ nhận thức nhất định khi có người đã 21 tuổi, người là sinh viên. Vậy tại sao vẫn có nhiều trường hợp bị lừa trong thời gian ngắn?
Đầu tiên, thủ đoạn tinh vi. Không còn là việc nhẹ lương cao, chúng đóng vai những nhà chức trách là Công an, Viện kiểm sát để dọa nạt. Thứ hai là công nghệ, khi đây là công cụ hỗ trợ để biến những màn đóng vai trông thật hơn. Và cuối cùng là thao túng tâm lý. Nghe thì có vẻ chung chung mơ hồ, bởi thao túng tâm lý thế nào mà khiến cả những thanh thiếu niên sống giữa thành phố lớn; những người sống giữa thông tin ngập tràn vẫn răm rắp làm theo như vậy?
Theo chuyên gia, sau khi áp dụng một loạt chiêu để thao túng như tạo uy tín giả, tạo áp lực thời gian, phân mảnh - kiểm soát thông tin. Sau khi đã có được niềm tin, đối tượng sẽ đưa ra những yêu cầu ngày một cao hơn với mục tiêu là cô lập nạn nhân khỏi tất cả những kết nối bên ngoài để làm suy yếu khả năng phán đoán và phản kháng tâm lý. Nếu bắt đầu nghi ngờ, nạn nhân thường có tâm lý tự hợp lý hóa hành động của mình - cố gắng tin rằng nếu tiếp tục, mọi thứ sẽ ổn. Đây là cơ chế tâm lý giúp họ giảm bớt cảm giác mâu thuẫn và bất an. Cuối cùng, tâm lý xấu hổ, sợ hãi không chia sẻ chính là cách đối tượng tận dụng để tiếp tục ép buộc nạn nhân.
Không có sự ngẫu nhiên khi chọn học sinh - sinh viên ở thành phố là đối tượng để thực hiện chiêu thức lừa đảo. Dù không phải tất cả nhưng đa phần cha mẹ bận bịu với công việc, với hoạt động riêng khiến trong các em hình thành nên khoảng trống. Các em tự do tìm hiểu nhưng lại khó chia sẻ, mất kết nối với người thân. Và liệu cách mà cha mẹ đang nghĩ chăm sóc cho con từng chút một có khiến các em mất đi cơ hội được thể hiện mình đã lớn, nên khi có chuyện, các em sẽ có xu hướng muốn tự giải quyết câu chuyện để thể hiện mình?
Để hạn chế nạn "bắt cóc online", nhiều phụ huynh cho rằng nên kiểm soát hoạt động của con trên máy tính, điện thoại nhưng có lẽ sẽ rất khó để thực hiện bởi chúng ta chỉ có thể kiểm soát chặt chẽ những đứa trẻ, còn với những học sinh, đặc biệt là sinh viên, kiểm soát chặt chẽ có khi lại gây ra tác dụng ngược.
Vậy nên theo các chuyên gia, thay vì kiểm soát hãy trang bị bằng cách thường xuyên chia sẻ với con về thủ đoạn lừa đảo mới, dạy con về tư duy phản biện để liên tục đặt câu hỏi cho các vấn đề chứ không vội vã có niềm tin một chiều. Và quan trọng vẫn là xây dựng mối quan hệ cởi mở, tin cậy để giữa cha mẹ và con cái có sự kết nối. Bởi khi có kết nối thì con cái mới chịu lắng nghe những kiến thức mà cha mẹ đang mong muốn trang bị cho mình.
