Đắc nhân tâm - Cha đã quên
Con trai yêu quý, con hãy nghe những lời ân hận của cha đây. Cha đã lẻn vào phòng con khi con đang chìm vào giấc ngủ trẻ thơ.
Một tác phẩm của 'Tom of Finland' - Ảnh: Internet
Ngày 8.5.2020 đánh dấu kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Tom of Finland - hoạ sĩ minh hoạ đã vẽ nên hình mẫu cơ thể lý tưởng cho nhiều thế hệ người đồng tính nam trên toàn thế giới. Thông qua các bức vẽ của mình, ông đã trở thành một phần của nền văn hoá đồng tính đương đại.
Tuy nhiên, không phải lúc nào Tom of Finland cũng nhận được sự ủng hộ. Các nhà phê bình đã chỉ trích hình tượng những người đàn ông mặc đồng phục Đức Quốc xã trong các bức vẽ của ông. Chưa hết, họ cho rằng những cơ thể phi thực tế mà ông sáng tạo ra đã khiến nhiều người đồng tính và song tính nam theo đuổi một cách đầy ám ảnh và không lành mạnh.
Mặc dù vậy, Tom of Finland vẫn đóng một vai trò rất lớn trong việc giúp những người LGBTQ tự hào về danh tính của họ.
Chàng trai trẻ đến từ Phần Lan
Touko Valio Laaksonen (rìa phải) trong đệ nhị thế chiến
Tom of Finland có tên thật là Touko Valio Laaksonen. Ông sinh ngày 8 tháng 5 năm 1920 tại Kaarina, một thị trấn ở phía tây nam Phần Lan, gần thành phố Turku. Năm 19 tuổi, Laaksonen chuyển đến thủ đô Helsinki để học quảng cáo. Trong thời gian rảnh rỗi, ông thích vẽ hình ảnh khiêu dâm của những người lao động nam nhưng giữ việc này bí mật.
Vài tháng sau, chiến tranh thế giới lần 2 nổ ra và Laaksonen gia nhập quân đội Phần Lan vào tháng 2 năm 1940. Ông đảm nhận vai trò sĩ quan phòng không, giữ cấp bậc trung úy và phá huỷ những bản vẽ của mình.
Touko Valio Laaksonen trong trang phục ưa thích của ông
Trong suốt cuộc chiến, quân đội Đức phục vụ tại Phần Lan. Do đó, Laaksonen - khi ấy 20 tuổi - có rất nhiều cơ hội để nhìn gần những người đàn ông mặc đồng phục. Đó cũng là lúc ông bắt đầu có những cuộc mây mưa đồng giới mà ông từng mơ ước. Đây chính là nguồn cảm hứng cho phong cách vẽ của Tom of Finland sau này.
Mặc dù say mê cơ thể cường tráng của lính Đức Quốc xã thế nhưng Laaksonen không tán đồng với quan điểm chính trị của họ. Sau này, ông đã nói: “Các bản vẽ của tôi không có tuyên bố chính trị nào. Chúng đơn thuần là hình ảnh. Toàn bộ triết lý của Đức Quốc xã như sự phân biệt chủng tộc đều đáng ghét đối với tôi. Thế nhưng, tôi vẫn vẽ những anh chàng lính bởi họ sở hữu bộ đồng phục gợi cảm nhất thế giới”.
Sau chiến tranh, Laaksonen trở lại với việc học và tiếp tục vẽ. Năm 1953, ông gặp gỡ Vali. Cả hai đã chung sống với nhau 28 năm.
Sự nghiệp cất cánh
Sự nghiệp của Laaksonen thật sự bắt đầu vào thập niên 1950. Ông đã gửi các bản vẽ cho tạp chí Physique Pictorial của Mỹ dưới cái tên “Tom”. Biên tập viên Bob Mizer xuất bản chúng vào năm 1957 và tạo ra cái tên “Tom of Finland”.
Laaksonen được truyền cảm hứng từ những người thợ mộc Phần Lan vốn đại diện cho sự nam tính trong mắt ông. Tương tự như vậy, sự trỗi dậy của văn hóa chạy xe mô tô cũng đã mang đến cho những người đồng tính nam một hình thức nam tính mới kèm yếu tố nổi loạn và nguy hiểm.
Trước đó, mọi người thường cho rằng người đồng tính nam là “ẻo lả”. Chính vì vậy, các hình mẫu của Tom of Finland được xem là một sự thay thế lành mạnh và mang tính tiên phong.
Đáng tiếc, chính phủ Mỹ cấm hành vi đồng tính luyến ái cho nên Laaksonen không thể công khai vẽ các nhân vật của mình là đồng tính. Thay vào đó là hình ảnh những người đàn ông lực lưỡng tương tự như phong trào “beafcake” đang thịnh hành thời bấy giờ.
Khi thái độ xã hội và luật pháp thay đổi vào những năm 1960, Tom đã có thể vẽ rõ ràng hơn. Đũng quần của các nhân vật trong tranh phình to ra như chính cơ bắp của họ.
Thời kỳ hoàng kim
Laaksonen gọi tranh của mình là “những bức vẽ bẩn” và chúng rất được yêu thích tại châu Âu và Mỹ. Thế nhưng, nghệ thuật khiêu dâm nói chung và nghệ thuật khiêu dâm đồng tính nói riêng ban đầu không được trả giá cao.
Đến năm 1973, Laaksonen đã từ bỏ công việc của mình tại công ty quảng cáo quốc tế hàng đầu McCann-Erickson và tập trung xuất bản truyện tranh khiêu dâm. Ông nói đùa rằng: “Kể từ đó, tôi chỉ toàn mặc quần jean và sống bằng những bức vẽ của mình”.
Các nhân vật của Laaksonen giờ đã công khai quan hệ tình dục đồng giới. Hơn nữa, anh ta đã bắt đầu thu hút được sự chú ý từ giới làm nghệ thuật nghiêm túc. Nhiếp ảnh gia đồng tính Robert Mapplethorpe là người ủng hộ ông sớm nhất.
Laaksonen đã trưng bày tác phẩm của mình ở Los Angeles, San Francisco và New York.
Đáng buồn thay, Veli qua đời vì bệnh ung thư vòm họng vào năm 1981 và Laaksonen cũng được chẩn đoán mắc bệnh khí phế thũng vào năm 1988. Bệnh và thuốc khiến tay ông bị run. Kết quả, ông đã chuyển từ bút chì sang phấn màu vì không thể vẽ chi tiết được nữa.
Laaksonen mất vào năm 1991 vì đột quỵ. Trong khi đó, cuộc khủng hoảng AIDS diễn ra mạnh mẽ ở Mỹ và giết chết rất nhiều người bạn của ông tại đây.
Di sản của Tom
Laaksonen có thể đã mất nhưng danh tiếng của ông vẫn được duy trì và phát triển trong 3 thập niên tiếp theo. Bảo tàng nghệ thuật hiện đại New York có một số tác phẩm của Tom of Finland trong bộ sưu tập vĩnh viễn của mình. Năm 2017, một phim tài liệu nói về cuộc đời của ông ra mắt khán giả.
Phần Lan cũng đã vinh danh Laaksonen bằng một bộ tem mang tên “Tom of Finland” và nó nhanh chóng trở thành bộ tem bán chạy nhất mọi thời đại của Phần Lan. Phần lớn là do người hâm mộ quốc tế từ 178 quốc gia đặt mua trước.
Tuy nhiên, trên tất cả mọi thứ, ảnh hưởng lớn nhất của Tom of Finland là về mặt nhận thức của nhiều người đồng tính nam.
Bộ tem Tom of Finland
Valentine Hooven, người viết tiểu sử về Laaksonen nói: “Khi các bản vẽ của Tom được xuất bản, những người đồng tính nam nghĩ rằng họ phải giống phụ nữ và dành cả đời để trốn trong bóng tối. 35 năm sau, những người đồng tính nam lại được xây dựng như các chàng trai có làn da rám nắng, sở hữu thân hình lực lưỡng và thoải mái thể hiện. Ảnh hưởng của Tom lên việc đó không phải là tình cờ. Ngay từ đầu, ông ấy đã có ý thức đưa sự cởi mở và lạc quan vào công việc của mình”.
Khi được hỏi liệu có cảm thấy xấu hổ vì toàn bộ tác phẩm đều cho thấy đàn ông quan hệ tình dục, Laaksonen đã dứt khoát không đồng ý: "Tôi đã làm hết sức mình để bảo đảm rằng các nhân vật nam của tôi là những người đàn ông đầy tự hào và quan hệ tình dục một cách hạnh phúc".
Bằng cách thay đổi cách người đồng tính nhìn nhận bản thân, Laaksonen đóng một vai trò quan trọng trong sự ra đời của phòng trào giải phóng tình dục cho cộng đồng LGBTQ. Ngày nay, tổ chức Tom of Finland Foundation do ông đồng sáng lập đã tiếp tục công việc này. Nhiệm vụ của nó là thúc đẩy nghệ thuật khiêu dâm nhằm khuyến khích thái độ lành mạnh và khoan dung hơn về tình dục.
Chỉ với cây bút chì, Laaksonen đã khiến hàng ngàn người thay đổi quan điểm về tình dục và thậm chí là thay đổi cuộc sống của họ. Từ trước đến nay, có rất ít nghệ sĩ đạt được thành tựu như thế này.
Mai Thảo
