Nhà văn Sơn Nam – Đi và ghi nhớ, những góc đời lạ mà quen

Tưởng nhớ 15 năm ngày mất nhà văn Sơn Nam, NXB Trẻ ra mắt hai đầu sách mới và trích Quỹ Sơn Nam để trao tặng 24 suất học bổng (mỗi suất 1 triệu đồng) cho các em nhỏ là con nuôi và con đỡ đầu của các chiến sĩ Đồn biên phòng Lũng Cú, Hà Giang. Đây là tấm lòng của NXB Trẻ và gia đình cố nhà văn đất Nam Bộ gửi đến những em nhỏ nơi địa đầu tổ quốc.

Nhà văn Sơn Nam là người có sức viết dồi dào với hàng trăm tác phẩm thuộc nhiều thể loại. Từ ngày ông qua đời đến nay vẫn chưa có công trình nào thống kê được đầy đủ tất cả những bài viết và tác phẩm của ông. Hơn 300 trang sách của tác phẩm Đi và ghi nhớ trong lần in này gồm 56 bài báo thuộc các chủ đề, thể loại khác nhau, nhưng chủ yếu là khảo cứu các vấn đề lịch sử, văn hóa, tập quán của con người Sài Gòn - Nam Bộ xưa và nay. "Đi và ghi nhớ" cũng là tên một bài báo tiêu biểu của nhà văn Sơn Nam đăng trên tạp chí Xưa và nay năm 1997.

Nhà báo Nguyễn Hạnh, Phó tổng biên tập tạp chí Xưa và nay là người đã giúp tổng hợp những bài báo quý giá của nhà văn Sơn Nam mà ông còn lưu giữ. Theo ông Hạnh, “Tạp chí Xưa và nay làm công việc này như một hình thức ghi nhận sự đóng góp của Sơn Nam đối với tạp chí, đồng thời cũng là nén hương để tưởng nhớ ông”.

Phần cuối sách có các ảnh tư liệu về nhà văn Sơn Nam khi làm việc, khi bên bạn bè thân hữu, trong các chuyến công tác, điền dã… và một trang bút tích của ông.

Đi và ghi nhớ là một tập sách thú vị cho người mến mộ và sưu tầm tác phẩm Sơn Nam, cũng là tác phẩm rất dễ đọc dành cho bạn đọc vừa làm quen với tác phẩm của ông, bởi lối viết dung dị và đề tài phong phú.

Tác phẩm thứ 2 được xuất bản lần này là Sơn Nam - Những góc đời riêng lạ gồm những bài viết về cha mình của con gái của nhà văn - chị Đào Thúy Hằng. Cuốn sách cho người đọc một góc nhìn rất khác, nhưng cũng đầy sự bình dị, giản dị, đầy yêu thương của nhà văn được mệnh danh là “ông già Nam Bộ”. Ngoài ra Sơn Nam - Những góc đời riêng lạ còn có những bài viết độc đáo của các tác giả, nhà văn, nhà báo miền Nam yêu quý ông như Lý Lan, Võ Đắc Danh, Ngô Khắc Tài, Phạm Sỹ Sáu, Nguyễn Trọng Chức, Nguyễn Lam Điền… Tất cả được xem như cuộc hành trình theo hương rừng Cà Mau tìm về cố quán, nơi sinh ra một nhà văn - nhà nghiên cứu Nam Bộ chính hiệu. Các trang viết cũng gợi lên nhiều ký ức để những ai đã và thậm chí chưa từng gặp nhà văn Sơn Nam có thể hình dung được “ông già Nam Bộ” ở nhiều góc cạnh khác nhau.

Nhân dịp ra mắt 2 tác phẩm về nhà văn Sơn Nam, vào lúc lúc 8 giờ 45 ngày 13.8, tại Hội quán Văn nghệ sĩ, 81 Trần Quốc Thảo, P.Võ Thị Sáu, Q.3, TP.HCM, NXB Trẻ tổ chức buổi giao lưu trò chuyện với bạn đọc. Có mặt trong chương trình là đại diện gia đình nhà văn Sơn Nam và thân hữu, các tác giả và những người có đóng góp to lớn cho việc ra đời hai quyển sách.

Chân dung ông già đi bộ Sơn Nam

Những tác giả viết tập sách này có giao tình mật thiết với nhà văn, “nhờ vậy, chúng ta mới có dịp biết đến những góc đời rất riêng và cũng rất lạ của nhà văn Sơn Nam. Chẳng hạn như thuở ban đầu chàng trai tên Lạc (tên ở nhà của Phạm Minh Tày, tức Sơn Nam) đã làm quen và yêu cô gái làm giáo viên đàn hay diễn kịch giỏi, rồi cậy nhờ mai mối thành thân như thế nào. Hay buổi đầu làm cha, nhà văn Sơn Nam về nhà thấy vợ nằm ổ mà không có than, đã cầm cái thùng đi mấy cây số từ Cái Bầu vô chợ Cả Nai để mua than về cho vợ; rồi ấn tượng về những ngày bé thơ cô Hằng được cha cõng đi khắp làng trên xóm dưới để ông phụ giúp người ta xay lúa giã gạo và hai cha con ăn cơm ké quanh các nhà hàng xóm, như vậy cũng là chuyện không tưởng đối với đa số người đời vốn chỉ biết Sơn Nam từ phía hào quang văn nghiệp.

Và còn thật nhiều những câu chuyện riêng kiểu vậy lần đầu tiên được tiết lộ từ chính người trong gia đình, không nhằm tạo thêm một vầng sáng nào nữa cho nhà văn Sơn Nam mà như hé mở thêm các góc đời vừa riêng lẻ vừa nhỏ hẹp, để biết đâu trong số những người yêu quý ông, có dịp biết thêm, hình dung rõ hơn và hiểu đúng được ít nhiều trong số những hành trang phồn tạp của cuộc đời ông. Có những câu chuyện thật xúc động, xuất phát từ việc Sơn Nam là người cha xa nhà. Đến nỗi từ quê nhà, vợ ông quyết định dắt con gái lên Sài Gòn lập nghiệp làm giáo viên theo lời mời gọi của một người bạn mở trường tư thục, Sơn Nam cũng không hề biết do lẽ ông đâu có mặt ở nhà. Cho đến một buổi hai mẹ con đang đứng đón xe buýt đến trường thì tự dưng cô Hằng nhìn thấy Sơn Nam và kêu lên “Ba!”, thế là cuộc hội ngộ của gia đình ông diễn ra tại Sài Gòn trong hoàn cảnh kỳ lạ như vậy.

Nhà văn Sơn Nam ngoài nổi tiếng về văn tài, còn khá nhiều câu chuyện xung quanh ông cũng rất được nhiều người biết đến. Một trong những chuyện vừa tế nhị vừa thực tế là chuyện tiền bạc. Ở đây, từ những góc khuất của gia đình và bằng hữu, đồng nghiệp, có thể góp phần cắt nghĩa một phần cách ứng xử của nhà văn Sơn Nam trong bao mối quan hệ ở đời. Đó là câu nói khẽ khi đi cùng chuyến đò với nhà văn Lý Lan về quê được bà ghi lại: “Hai mươi lăm năm trước tôi theo ông đi ngang chỗ này, ông chỉ vào ngọn rạch mịt mùng nói "quê nội trong đó". Tôi hỏi ông có muốn ghé qua nhà không. Ông im lặng để mặc cho chiếc vỏ lãi chạy tới, rồi nói khẽ: "Không có tiền về làm gì?".

Hay đó còn là bữa đi tứ giác Long Xuyên cùng nhà văn Ngô Khắc Tài, ghé trường học vào nhà tập thể giáo viên thấy đời sống nghèo khổ, Sơn Nam rút tiền mua két bia Lave để mọi người nhậu chơi. Là cái lần về An Giang cưới vợ cho con mà Sơn Nam đi hai tay không, bạn văn biết được, đã hè nhau sắm sửa khay trầu mâm quả để Sơn Nam đi làm sui “cho giống người ta”...

Bạn đọc cũng sẽ có dịp tìm gặp lại trong tập Nhà văn Sơn Nam – Những góc đời riêng lạ này loạt bài viết của nhà văn Lý Lan: Lần theo Hương rừng Cà Mau, để từ đó có thể chiêm nghiệm về văn nghiệp Sơn Nam và những ảnh hưởng của nó đến những người đọc văn ông và lớp công chúng thuộc các thế hệ về sau”.

 Lam Điền (trích lời tựa cuốn sách Sơn Nam – Những góc đời riêng lạ)

Video: Nhà văn Sơn Nam kể chuyện về con trâu Nam Bộ: