GS Nguyễn Lân Dũng đọc giùm bạn: Ikigai - chất Nhật trong từng khoảnh khắc

Yukari Mitsuhashi là nữ ký giả và nhà văn tự do ở Los Angeles. Cô lớn lên ở Tokyo và trải qua phần lớn tuổi thơ ở Nhật trước khi chuyển đến New York cùng gia đình. Sau khi tốt nghiệp đại học Keio năm 2012, cô bắt đầu làm việc với vai trò dịch giả và nhà văn tự do, đồng thời dành thời gian xây dựng trang blog cá nhân TechDoll.jp.

Cuốn "Ikigai-chất Nhật trong từng khoảnh khắc" được Nhà xuất bản tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh và First News phát hành với bản dịch của Phùng Minh Ngọc.

- Ikigai có nghĩa là giá trị của cuộc sống hay hạnh phúc trong cuộc sống. Nói cách khác, ikigai là lý do bạn thức dậy vào mỗi buổi sáng. Cuộc sống sẽ luôn đem đến cho ta những khó khăn riêng và chắc chắn ikigai không phải là một công thức kỳ diệu giúp mọi thứ trở nên hoàn hảo.

Nhưng khi có ikigai trên từng chặng đường, tôi hy vọng chúng ta có thể mãn nguyện khi nhìn lại cả cuộc đời mình.

- Có thể tiếng chuông báo thức là thứ buộc chúng ta tỉnh giấc vào mỗi buổi sáng, nhưng chính niềm vui mà chúng ta kỳ vọng sẽ diễn ra trong ngày mới là điều thôi thúc ta rời khỏi giường.

- Người Nhật có câu Junin toiro, nghĩa là mười người mười sắc: vì mỗi người có một tính cách, sở thích và lối suy nghĩ riêng, thế nên mười người khác nhau có thể sẽ chọn mười màu sắc khác nhau khi được hỏi về màu sắc yêu thích.

Điều này cũng đúng với ikigai. Ikigai của mỗi người là độc nhất, bởi lẽ tất cả chúng ta đều tìm thấy niềm vui trong những khía cạnh khác nhau của cuộc sống.

- Ikigai chứa đựng tư tưởng hướng đến tương lai. Nếu bạn có mục tiêu hoặc có điều gì đó để mong chờ, thì cho dù cảm thấy mình đang gặp khó khăn, bạn vẫn có thể nhìn nhận hoàn cảnh hoặc tình huống hiện tại là một con đường dẫn tới tương lai và hiểu được giá trị của phút giây hiện tại.

- Văn hóa Nhật Bản đề cao sự chú tâm vào thời điểm hiện tại. Cụm từ ikigai tồn tại trong văn hóa Nhật Bản chứ không phải bất kỳ quốc gia nào khác.

- Ikigai đề cao việc chú tâm vào mỗi khoảnh khắc chứ không chỉ riêng hành trình lớn của đời người. Sự chú tâm và trân trọng từng khoảnh khắc hiện tại này có thể được tìm thấy dưới nhiều hình thức trong văn hóa Nhật Bản.

Cuốn sách "Ikigai-chất Nhật trong từng khoảnh khắc"

- Thơ Haiku không khắc họa một sự kiện hay một cảnh đặc biệt nào, mà nó chú trọng đến mỗi khoảnh khắc trong cuộc sống thường nhật và cũng giống như ngôn ngữ Nhật, nó nhắc nhở mọi người về sự quý giá của hiện tại.

- Bản năng chú ý đến chi tiết giúp người Nhật tận hưởng từng khoảnh khắc trong cuộc sống, qua đó tìm thấy niềm vui và ikigai trong những điều bình dị thường ngày.

- Suy cho cùng, hiểu ikigai là hiểu chính mình. Đó là một quá trình cần thời gian và nỗ lực.

Nhưng nó xứng đáng với thời gian và công sức của ta, bởi vì khi hiểu ikigai của mình, bạn mới có thể tìm cách để theo đuổi nó, và bạn sẽ nhận ra rất nhiều lĩnh vực tưởng chừng không liên quan trong cuộc sống hóa ra lại hướng đến ikigai theo cách này hay cách khác.

- Đặt ra một mục tiêu lớn là chuyện tốt - cho dù đó là mục tiêu cá nhân hay liên quan tới công việc - nhưng tìm ra một ikigai mà bạn có thể đạt được trong cuộc sống thường ngày cũng là điều quan trọng để giúp bạn đi về phía trước.

- Sống đúng nghĩa là phải tương tác với mọi người xung quanh. Ikigai không chỉ là thứ bạn tìm thấy trong chính mình, mà thông thường còn là thứ kết nối bạn với thế giới bên ngoài.

- Trong quyển sách Những bài học để sống thọ hơn từ những người cao tuổi nhất tác giả Dan Buettner đã phỏng vấn những bậc tiền bối trăm tuổi trên hòn đảo Okinawa phía Nam Nhật Bản và nhận thấy ikigai, cùng với chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh, là yếu tố góp phần giúp họ sống thọ.

- Một số người tìm thấy ikigai trong công việc tình nguyện, vốn là việc cho đi mà không nhận lại.

- Người ta thường cảm nhận được ikigai trong những thứ mà họ có thể nhận thấy sự thay đổi và tiến triển.

Sự thay đổi không nhất thiết phải to lớn, nhưng tất cả chúng ta đều thầm mong muốn tìm kiếm và chứng kiến những bước tiến trong cuộc đời mình.

- Ikigai là thứ bạn cảm nhận bằng trái tim chứ không phải suy nghĩ bằng bộ não. Cảm xúc không biết nói dối, và hãy thành thật với cảm xúc của mình vì điều này sẽ giúp ích cho quá trình tìm kiếm ikigai.

Điều khơi gợi cảm giác hân hoan trong sâu thẳm trái tim bạn chính là ikigai của bạn.

- Theo đuổi một sứ mệnh lớn là điều đáng ngưỡng mộ và khả thi nếu có lòng kiên trì; nhưng bắt đầu từ những điều nhỏ bé và chứng kiến ảnh hưởng mà mình tạo ra sẽ giúp bạn tìm thấy ý nghĩa trong những việc mình làm và nhận thức rõ hơn về mục đích của mình.

- Cho dù đơn giản đến mức nào đi nữa, ikigai gần như luôn đi đôi với hành động. Hãy tự hỏi bản thân mình xem bạn đang chủ động theo đuổi điều gì (cho dù không ai yêu cầu). Khi nhìn lại cuộc đời mình có điều gì bạn vẫn đang thực hiện mà không cần phải nỗ lực để ý thức về nó hay không?

- Hình dung phiên bản của mình trong tương lai hoặc tưởng tượng hình ảnh các con của mình khi trưởng thành có thể đem đến hy vọng và giúp bạn tìm ra ikigai ở thời điểm hiện tại.

- Ký ức về người thân quá cố hoặc về những sự kiện hay trách nhiệm từ thời trẻ, đặc biệt là ở người lớn tuổi, có thể giúp họ cảm nhận được ikigai.

- Nhìn chung, hiểu về ikigai của bản thân sẽ giúp bạn: cảm thấy hạnh phúc và hài lòng, có tâm trí điềm tĩnh và vững vàng, kiểm soát cuộc sống thường nhật tốt hơn, trưởng thành và tiến bộ, tìm thấy mục đích sống, cảm thấy được thúc đẩy và được truyền động lực, chủ động hơn, tìm thấy nguồn sinh lực để sống và phát triển.

- Nhờ biết được điều mình thật sự yêu thích và đam mê, ikigai đem đến cho bạn sự tập trung và định hướng, đồng thời trở thành mỏ neo trong cuộc sống của bạn.

Có ikigai, bạn sẽ không phải băn khoăn điều gì quan trọng với mình, và vì thế bạn sẽ biết phải ưu tiên điều gì.

- Tính tò mò trước cuộc sống có thể giúp bạn khám phá ra ikigai của mình: theo đuổi sự tò mò dẫn đến hành động, mà hành động là một khía cạnh cơ bản của ikigai.

Nền văn hóa Nhật Bản là sự pha trộn đáng ngưỡng mộ giữa tinh hoa của văn hóa bản địa và những nền văn hóa khác.

- Thực phẩm là thứ thiết yếu, cũng giống như nhiên liệu vậy, nhưng thực phẩm cũng có thể mang lại niềm vui cho cuộc sống. Ẩm thực là ikigai.

Sự tò mò bất tận và cách người Nhật chú trọng đến những điều nho nhỏ thường ngày đã biến hoạt động ăn uống trở thành một trải nghiệm thú vị, nhờ đó mà nền ẩm thực của họ nổi tiếng khắp thế giới.

- Mặc dầu thoạt nghĩ thì sở thích có vẻ chỉ phục vụ niềm vui cá nhân, nhưng trên thực tế, đó là cách để kết nối, chia sẻ và đóng góp cho thế giới bên ngoài.

Bất kể bạn làm bánh, may vá, vẽ tranh hay dạy học, việc chia sẻ ikigai sẽ giúp bạn kết nối với mọi người và cảm thấy mãn nguyện.

Dù ở độ tuổi nào, tìm được ikigai dưới dạng sở thích hoặc các hoạt động khác sẽ giúp bạn giữ được sự năng động và tình yêu đối với cuộc sống.

- Ikigai có thể là các vai trò (hoặc trách nhiệm) mà một người đảm nhiệm, sức khỏe, học vấn, trải nghiệm, các sự kiện và kỷ niệm.

Những mối quan tâm ngoài công việc, chẳng hạn như sở thích và hoạt động tình nguyện, trao tặng cho chúng ta một cách thức khác để kết nối và đóng góp cho xã hội, cũng như giúp chúng ta cảm nhận được ikigai.

- Nếu xét đến tổng số thời gian bạn dành cho công việc mỗi tuần, thì việc tìm kiếm ikigai trong công việc để duy trì động lực làm việc dài hạn là điều đáng làm.
Rất khó để tách biệt hoàn toàn công việc và cuộc sống, vì công việc là một phần của cuộc sống - cũng giống như gia đình, bạn bè và sở thích.

- Đặc điểm của ikigai là chú trọng chi tiết- chia cuộc sống thành những khoảnh khắc nhỏ - và cách tiếp cận này cũng có thể được áp dụng cho công việc.

Dù công việc của bạn không như ý, nhưng nếu xem xét kỹ, hẳn bạn sẽ tìm thấy vài điểm mình thích trong công việc đó.

Phần đông số người được khảo sát cho rằng nhờ chủ động họ có thể tìm thấy niềm vui trong công việc thay vì chỉ biết chấp nhận công việc được giao. Họ sẵn sàng điều chỉnh công việc để tìm ra ikigai trong sự nghiệp.

- Nếu không tìm được ý nghĩa trong công việc, bạn khó có thể xem công việc là một ikigai. Nhưng việc tìm kiếm ý nghĩa đó không chỉ phụ thuộc vào công việc được giao mà còn đặc biệt phụ thuộc vào cách bạn nhận thức công việc đó.

- Nếu ikigai có thể được tìm thấy trong những việc đơn giản như lau dọn, không có lý do gì bạn không tìm được ikigai trong công việc của mình cả.

- Không phải ai cũng biết ikiga của mình là gì hay làm sao để diễn tả nó một cách đơn giản, nhưng khi có ikiga như điều cốt lõi trong cuộc sống thì mọi việc bạn làm đều sẽ đóng góp vào ikiga của bạn theo cách này hoặc cách khác.

- Tôi mong muốn được sống trong một thế giới đẹp và tất cả những quyết định của tôi đều hướng đến việc biến mong muốn này trở thành sự thật. Đó chính là ikiga của tôi.

- Chúng ta tìm thấy ikiga bằng cách trung thực với cảm xúc của mình và lấy điều đó làm kim chỉ nam trong cuộc sống. Khi sống đúng với ikiga ngay cả trong giai đoạn khó khăn, bạn sẽ có thể đưa ra những quyết định đúng đắn hơn và thu về những kết quả tích cực.

- Tôi tin rằng cách duy nhất để tìm thấy ikiga là liên tục đối thoại với bản thân.

- Hiểu rõ ikiga của mình đã giúp tôi đưa ra được những quyết định mà nếu không có ikiga thì sẽ rất khó khăn.

- Ikiga của tôi là giúp đỡ người khác đạt được mục tiêu của họ. Đối với tôi, ikiga là nhiệm vụ và trách nhiệm với xã hội, một việc mà tôi cảm thấy mình phải làm và phải hành động vì nó.

- Nếu công việc bạn đang làm đáp ứng một nhu cầu nào đó trong xã hội, việc đó sẽ bền vững và trở thành vai trò của bạn trong xã hội, đồng thời cũng là ikiga của bạn.

- Cho dù có làm được hay không, việc đặt ra mục tiêu vẫn giúp tôi cải thiện bản thân. Thiếu ikiga, tôi sẽ không có động lực hay đam mê. Nhờ ikiga tôi cảm thấy được sống và hạnh phúc khi được sống.

- Tôi cảm nhận được ikiga khi sáng tạo một thứ gì đó và thành quả của tôi được người khác trân trọng.

- Tất cả những gì bạn có thể làm là tận dụng mọi khoảng thời gian mình có.

- Xuyên suốt sự nghiệp của mình, tôi nghĩ động lực thúc đẩy tôi là cảm giác mình đang đóng góp cho mọi người và xã hội. Cho dù có mệt mỏi đến mức nào thì cảm giác này luôn giúp tôi tiến lên.

- Việc chủ động rời xa công việc giúp tôi nạp lại năng lượng và truyền cảm hứng để theo đuổi ikiga.

-Tôi nghĩ ikiga sẽ giúp tôi không bao giờ buồn chán cho đến tận cuối đời.

- Hãy tự hỏi khoảnh khắc nào giúp bạn thật sự cảm thấy hạnh phúc hoặc mãn nguyện. Hãy nhìn lại cuộc đời để tìm và kết nối những gợi ý, rất có thể điều đó sẽ giúp bạn biết ikiga của mình là gì.

- Tôi tìm thấy ikiga trong việc viết lách và cảm nhận được ikiga khi tạo ra những ảnh hưởng tích cực đối với người khác thông qua các bài viết.

- Miễn là tâm trí bạn cởi mở, bạn sẽ tìm được ikiga ở nhiều nơi và theo nhiều cách khác nhau.

- Tôi tin rằng hạnh phúc là kết quả khi có được ikiga hoặc cảm nhận nó. Chắc chắn bạn không thể tìm thấy ikiga nếu chỉ ngồi một chỗ. Bởi vì ikiga là hành động mà chúng ta thực hiện để theo đuổi hạnh phúc.

Giáo sư Nguyễn Lân Dũng