Cách giành lại quyền làm chủ bộ não khi nghiện ChatGPT và các chatbot AI

Sơn Vân09/05/2025 11:00
Cách giành lại quyền làm chủ bộ não khi nghiện ChatGPT và các chatbot AI

Nhiều thanh thiếu niên đang ở trên ranh giới mong manh giữa nhờ ChatGPT hỗ trợ nhiều thứ và sự lệ thuộc quá mức vào chatbot trí tuệ nhân tạo của OpenAI.

Edison Earl (23 tuổi) hoàn thành xuất sắc công việc với tư cách là thực tập sinh tại Đại học Nghệ thuật Bournemouth (Anh). Trong 7 tháng qua, anh đã sản xuất nhiều nội dung tiếp thị hơn bao giờ hết và giúp tài khoản Instagram của trường tăng gấp đôi lượng người theo dõi.

Thế nhưng, Edison Earl lại cảm thấy khó nhận công trạng vì phần lớn việc của anh do ChatGPT đảm nhiệm. Hai năm qua, Edison Earl đã chuyển từ việc động não trên giấy sang trò chuyện gần như cả ngày với ChatGPT.

“Bạn có thể viết lại email này cho tôi không?”, “Bạn nghĩ gì về bài đăng mạng xã hội và sự kiện này?”... là những câu hỏi mà anh thường đặt cho ChatGPT. Không chỉ công việc, chàng trai 23 tuổi này còn nhờ ChatGPT hỗ trợ mọi thứ, từ chọn món ăn đến mua quần áo.

Edison Earl thẳng thắn thừa nhận anh đã trở nên lệ thuộc vào ChatGPT, chatbot AI do OpenAI phát hành hồi tháng 11.2022 và hiện được hơn 400 triệu người sử dụng thường xuyên. ChatGPT và những chatbot AI tương tự như Google Gemini hay Claude của Anthropic được quảng bá như trợ lý kỹ thuật số hoặc nghiên cứu. Tuy nhiên, theo chia sẻ từ các thực tập sinh và nhân viên mới mà nhà báo Parmy Olson từng trò chuyện, một số người đang quá dựa dẫm vào AI, điều này có thể làm lu mờ con đường thăng tiến, suy giảm sự tự tin và làm gia tăng cảm giác mình là kẻ mạo danh (còn gọi là hội chứng kẻ mạo danh).

“Tôi tin tưởng nó đến mức mất đi niềm tin vào quyết định và suy nghĩ của chính mình”, Edison Earl nói.

Parmy Olson là cây viết công nghệ của Bloomberg Opinion -chuyên mục bình luận thuộc hãng tin nổi tiếng Bloomberg.

Hội chứng kẻ mạo danh là trạng thái tâm lý khi một người nghi ngờ năng lực bản thân, cảm thấy không xứng đáng với thành công hiện có và lo sợ người khác sẽ phát hiện ra mình “không đủ giỏi” dù có năng lực thật sự.

Theo một nghiên cứu năm 2025 của công ty BearingPoint (Hà Lan) khảo sát hơn 300 nhà quản lý ở châu Âu và Mỹ, nhân viên trẻ sử dụng công cụ AI nhiều hơn so với các quản lý trung và cao cấp, vì họ vẫn đang phát triển khả năng tự định hướng và ra quyết định dựa trên giá trị của bản thân.

Trong khi các lãnh đạo giàu kinh nghiệm thường bỏ qua các công cụ AI vì tin tưởng vào năng lực bản thân (có thể là hơi quá mức) thì nhân viên mới lại làm điều ngược lại.

cach-gianh-lai-quyen-lam-chu-bo-nao-khi-nghien-chatgpt-va-cac-chatbot-ai.jpg
Ngày càng nhiều thanh niên phụ thuộc vào ChatGPT trong cả công việc lẫn đời sống cá nhân, dẫn đến sự suy giảm về tự tin và kỹ năng tư duy phản biện - Ảnh: Getty Images

“Trở nên lười biếng hơn”

Edison Earl nhớ lại cảm giác tự hào tột độ về công việc của mình trước khi bắt đầu dùng ChatGPT. Giờ đây, anh cảm thấy trống rỗng mà không rõ lý do. “Tôi trở nên lười biếng hơn… Tôi lập tức tìm đến AI vì trong đầu tôi nghĩ rằng nó sẽ đưa ra câu trả lời tốt hơn”, anh nói. Kiểu hình thành thói quen như vậy có thể ăn sâu và ảnh hưởng mạnh ở lứa trẻ hơn.

Một giám đốc nhân sự kể rằng nữ nhân viên mới gần đây thú nhận không biết cách đóng góp trong các cuộc họp nhóm. Khi được hỏi lý do, cô giải thích mình gia nhập lực lượng lao động trong thời kỳ phong tỏa vì COVID-19 và đã quen với tính năng giơ tay phát biểu trên Teams, nền tảng cộng tác và họp trực tuyến do Microsoft phát triển. Khi không còn biểu tượng cảm xúc bàn tay ngoài đời thực, nữ nhân viên phải học cách lên tiếng trong các cuộc họp.

Xói mòn tư duy phản biện

Quá trình lặp đi lặp lại việc nhờ AI hỗ trợ khiến người dùng hình thành thói quen và sự phụ thuộc vào nó, không chỉ giới hạn ở các quy tắc ứng xử trong môi trường làm việc, mà có thể làm xói mòn tư duy phản biện. Đây là điều mà các nhà nghiên cứu của Microsoft đã cảnh báo và chính Edison Earl cũng nhận thấy.

“Tôi có cảm giác như não mình đang lười hoạt động. Tôi không còn thúc đẩy giới hạn của bộ não và suy nghĩ từ bản thân nhiều nữa”, anh thổ lộ.

Tất nhiên, không phải mọi thứ đều tiêu cực. ChatGPT vẫn mang lại nhiều lợi ích. Nhờ chatbot này, Edison Earl đã theo dõi được chi tiêu ở quán rượu cùng các nơi khác và lần đầu tiên cân bằng được ngân sách của mình. Anh đã dùng camera điện thoại chụp ảnh các kệ trong cửa hàng để nhờ ChatGPT gợi ý chọn quần áo và kết quả là tự tin hơn với phong cách ăn mặc.

Thế nhưng, Edison Earl nhớ cảm giác khám phá khi đi mua sắm và cả những lần chọn đồ không phù hợp. “Cái khoảnh khắc tôi bước vào cửa hàng, thấy một món đồ và nghĩ ‘mình thích cái này’ - điều đó giờ không còn nữa. Tôi sắm đồ chỉ vì ChatGPT khuyên tôi nên mua”, anh nói.

Nghe có vẻ cực đoan, nhưng ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy rất nhiều người, đặc biệt là giới trẻ từng dùng AI để làm bài tập, đang phát triển sự lệ thuộc vào công nghệ này cả trong công việc lẫn đời sống cá nhân. Một nghiên cứu gần đây cho rằng nguyên nhân đến từ cách mà chatbot AI hoàn thành công việc ngay lập tức và phản hồi với ngôn ngữ dễ chịu, thân thiện. Yếu tố thứ hai có thể còn mạnh hơn chúng ta tưởng.

Hãy nghĩ đến cảm giác sung sướng khi nhận lời khen và bạn sẽ hiểu tại sao ChatGPT cùng các chatbot AI khác thường phản hồi kèm lời nịnh nọt, cổ vũ. Sam Altman, Giám đốc điều hành OpenAI, gần đây thừa nhận rằng phiên bản mới của ChatGPT trở nên quá “nịnh hót” và các kỹ sư công ty đang tìm cách giảm bớt điều đó.

Chính OpenAI cũng công bố nghiên cứu cho thấy, dù phần lớn người dùng ChatGPT có mối quan hệ lành mạnh với công nghệ này, thì một nhóm nhỏ người dùng chuyên sâu lại có dấu hiệu “lệ thuộc về mặt cảm xúc”.

Một thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên với 981 người tham gia cho thấy nhóm này biểu hiện “cách sử dụng có vấn đề”.

Sam Altman đang phải duy trì sự cân bằng tinh tế giữa giữ người dùng tiếp tục sử dụng ChatGPT, trả phí đăng ký hoặc có thể là xem quảng cáo, với việc không tạo thêm lý do khiến chúng ta ngày càng gắn chặt vào màn hình điện thoại.

Học cách sử dụng AI mà không để trí não bị thui chột

Nhận ra mình có thể đã hình thành thói quen xấu, Edison Earl gần đây đã hủy gói đăng ký ChatGPT trị giá 20 bảng Anh/tháng (30 USD/tháng). Chỉ sau hai ngày, anh đã cảm thấy mình làm được nhiều hơn trong công việc và thật kỳ lạ là năng suất hơn. “Tôi cảm thấy như mình đang thực sự làm việc trở lại. Tôi đang lập kế hoạch, suy nghĩ và viết lách”, nam thanh niên kể.

Tuy nhiên, việc từ bỏ hoàn toàn AI có thể không phải là giải pháp, đặc biệt khi người khác vẫn đang tận dụng công nghệ này để có lợi thế cạnh tranh. Thách thức hiện tại với Edison Earl và những chuyên gia trẻ khác là học cách sử dụng AI mà không để trí não bị thui chột.

“Tư duy phản biện là một loại cơ bắp (cần rèn luyện thường xuyên mới phát triển – PV)”, bà Cheryl Einhorn, người sáng lập công ty tư vấn Decision Services và giảng viên kiêm nhiệm tại Đại học Cornell (Mỹ), nhấn mạnh.

Để tránh phó mặc quá nhiều cho chatbot, Cheryl Einhorn đưa ra lời khuyên: “Hãy cố gắng suy nghĩ và đưa ra quyết định trước, sau đó kiểm chứng nó bằng AI”. Lời khuyên thứ hai của bà là hãy đặt câu hỏi phản biện với chatbot: “Chẳng hạn bạn có thể hỏi: Gợi ý này dựa vào đâu?”. AI cũng có thể thiên lệch giống con người, Cheryl Einhorn nói thêm.

Với Edison Earl, việc tìm kiếm sự cân bằng lành mạnh cùng AI có thể là một trong những thách thức lớn của thế hệ anh. Thế nhưng, các hãng công nghệ cũng nên xem xét thiết kế những sản phẩm giúp phát triển trí tuệ, thay vì làm thui chột nó. Sẽ rất cần những cuộc đối thoại rộng hơn về cách tạo ra ranh giới lành mạnh với AI.

Theo nhà báo Parmy Olson, sự thẳng thắn của Edison Earl về vấn đề này là đáng trân trọng và cần nhiều người hơn như thế.

 


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Nhắn tin nhầm, chiêu lừa đảo mới nhắm vào tiền tiết kiệm cả đời trong tài khoản ngân hàng

Nhắn tin nhầm số: ‘Mỏ vàng’ mới của những kẻ lừa đảo
2

Cảnh giác chiêu thức lừa đảo mới núp bóng thói quen lướt web hàng ngày

Các chuyên gia an ninh mạng cảnh báo về một hình thức lừa đảo trực tuyến mới, được triển khai thông qua một hành vi phổ biến của người dùng Internet.
3

Cập nhật mới trên Zalo khiến hàng triệu người dùng có thể mất sạch tin nhắn quan trọng

Theo đó, với những ai sử dụng Zalo trên trình duyệt web, lịch sử tin nhắn sẽ chỉ được lưu trữ trong 14 ngày
4

DeepSeek tóm tắt 7 hành vi lãng phí thời gian nhất

Thứ thực sự chiếm hết thời gian của bạn thường không phải là những sự kiện lớn, mà là những điều nhỏ nhặt trong cuộc sống thường ngày.
5

2 con bị lạc giữa chốn "đông đến nghẹt thở" tại Disneyland, Nhật Bản, nhờ 7 điều này mà tìm lại bố mẹ rất nhanh

Nhờ những điều được dạy từ trước mà bố mẹ đã nhanh chóng tìm được các con của mình.

Giáo viên, dân văn phòng đều thích: NotebookLM tóm tắt tài liệu của Google “nói” được tiếng Việt

Sau khi triển khai NotebookLM đến hơn 200 quốc gia vào năm ngoái, giờ đây, tính năng Audio Overviews của NotebookLM đã có tiếng Việt.

Thủ đoạn lừa đảo ‘Quishing’ bùng phát - cạm bẫy nguy hiểm trong thế giới số

"Quishing” (kết hợp của “QR code” và “phishing”) là hình thức lừa đảo sử dụng mã QR độc hại để dẫn dụ nạn nhân đến các trang web giả mạo, cài đặt phần mềm độc hại hoặc thực hiện các giao dịch không mong muốn.

Vì sao iPhone có 2 màn hình cuộc gọi?

Khi iPhone nhận cuộc gọi, người dùng sẽ thấy có 2 màn hình khác nhau.

AI - chìa khóa của sự tiện lợi và chuyển đổi số

Từ trợ lý nhà thông minh đến các lĩnh vực giải trí, làm đẹp, chăm sóc sức khỏe, giáo dục..., trí tuệ nhân tạo (AI) đang hiện diện ở mọi nơi, mang lại nhiều lợi ích vượt trội và giúp nâng cao hiệu quả công việc.

Cách kiểm tra ngay tài khoản Zalo, Facebook của bạn có đang bị đọc trộm tin nhắn hay không

Thử kiểm tra xem Zalo, Facebook của bạn có bị đọc trộm tin nhắn không bằng những cách sau.

Cách kiểm tra tài khoản Google có bị đăng nhập trái phép hay không

Tài khoản Google gắn liền với công việc lẫn nhiều hoạt động trực tuyến, vì vậy ta cần định kỳ kiểm tra xem có ai ngoài bản thân đăng nhập hay không.

Facebook, Instagram triển khai tài khoản cho người dùng dưới 18 tuổi

Meta tiếp tục đẩy mạnh các nỗ lực bảo vệ người dùng vị thành niên bằng cách mở rộng loạt biện pháp an toàn từ Instagram sang Facebook và Messenger.

Kỷ nguyên SEO mới: Các thương hiệu bỏ Google, chuyển sang ChatGPT và chatbot AI

Các công ty quảng cáo áp dụng chiến lược mới để đảm bảo khách hàng xuất hiện trong câu trả lời của chatbot ChatGPT do OpenAI phát triển và Claude của Anthropic.

Xem “Sex Education”, tôi nhận ra yêu con sai cách, biến con thành người '2 mặt'!

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 21/05/2025 13:00
Một bộ phim giải trí nhưng khiến tôi giật mình và thay đổi cách làm cha.

Chương trình 'Bố ơi mình đi đâu thế?' ra mắt với các cặp bố con 'hot hit'

Truyền hình - Lam Thanh - 21/05/2025 12:00
Ngày 17.5.2025, tại Hà Nội diễn ra sự kiện Ngày hội Gia đình và ra mắt chương trình truyền hình thực tế “Bố ơi mình đi đâu thế?" 2025.

Google ra mắt ứng dụng NotebookLM cho cả Android và iOS

Kỹ năng - Anh Tú - 21/05/2025 11:00
Google đã chính thức công bố vào 19.5 rằng họ đã phát hành ứng dụng NotebookLM cho cả Android và iOS, sớm hơn một ngày so với thời điểm diễn ra hội nghị Google I/O 2025 và cũng sớm hơn một ngày so với kế hoạch công bố trước đó.

“Gọi đừng ngại” - Tấm biển nhỏ và trái tim lớn của ông chủ tiệm sửa xe 24/7 giữa Sài Gòn

Truyền cảm hứng - Phạm Trang - 21/05/2025 10:00
Giữa lòng Sài Gòn náo nhiệt, có một tiệm sửa xe không bảng hiệu sang trọng, chỉ có một tấm biển viết tay “Không có tiền cũng vá” và một người thợ âm thầm vá xe, chữa lành cả lòng người suốt đêm ngày.

Ánh sáng trong ta – Giải mã nỗi sợ hãi kỳ 2: Sức mạnh là thứ nằm ở mặt trái của nỗi sợ hãi

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 21/05/2025 09:00
​​​​​​​Đối với nhiều người, nỗi sợ hãi có thể là một di sản nặng nề được truyền qua nhiều thế hệ, và chúng ta cần rất nhiều nỗ lực để chống lại cũng như gạt bỏ nó.

Đại hiệp Hồng Kông - Châu Nhuận Phát: Sống tử tế như một đại hiệp giữa đời thường

Từ sách - Phim - Quìn - 21/05/2025 08:00
Cuốn sách "Đại hiệp Hồng Kông - Châu Nhuận Phát" (Chow Yun-Fat and Territories of Hong Kong Stardom) của Tiến sĩ Lin Feng không chỉ là tiểu sử một ngôi sao, mà còn là bản đồ tinh thần cho những ai đang đi tìm bản sắc sống giữa thời vật chất.

Xem phim "Sex Education" tôi nhận ra mình thương con nhưng lại biến con thành kẻ dối trá

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 20/05/2025 13:00
Nhờ bộ phim "Sex Education" mà tôi nhận ra mình đang sai cách trong việc dạy con.

4 địa điểm "huyền thoại" một thời ở Sài Gòn giờ đã biến mất vĩnh viễn

Văn hóa - Châu Anh - 20/05/2025 12:00
Có những nơi đã từng là cả bầu trời tuổi thơ của người dân TP.HCM một thời. Nay chẳng còn dấu vết, nhưng mỗi lần nhắc lại, ký ức lại ùa về đầy dư vị...

Google Maps ra mắt tính năng mới hữu ích cho người đam mê du lịch

Kỹ năng - T.A - 20/05/2025 11:00
Google Maps vừa ra mắt tính năng mới sử dụng trí tuệ nhân tạo Gemini, cho phép quét ảnh chụp màn hình trên iPhone để tự động nhận diện và lưu lại các địa điểm.

Chàng trai làm mô hình hổ Belgan giống thật khiến người trên phố hết hồn

Phong cách sống - Nhật Thùy - 20/05/2025 10:00
Khi chú hổ Bengal của Đức Dự xuất hiện trong con hẻm, nhiều người giật bắn mình trước khi nhận ra đây là mô hình được làm theo tỷ lệ 1:1, giống y như thật.

Cứu bạn bị ngưng tim, nam sinh bỏ dở kỳ thi quan trọng

Truyền cảm hứng - Ái Vy - 20/05/2025 09:00
Nam sinh 18 tuổi ở tỉnh Sơn Đông (Trung Quốc) đã bỏ lỡ kỳ thi tuyển sinh nghề quan trọng để cứu bạn học bị nhồi máu cơ tim trên đường đi thi. Câu chuyện gây xúc động mạnh trên mạng xã hội nước này.

Ánh sáng trong ta - Giải mã nỗi sợ hãi kỳ 1: Tôi sợ cái mới

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 20/05/2025 08:00
Nỗi sợ hãi có tác động mạnh mẽ về mặt sinh lý. Nó như một dòng điện chạy qua và khiến cơ thể bạn trở nên cảnh giác.

Một từ mà chỉ người Việt mới nói được: Nhẹ như hơi thở, nhưng nặng như một đời được dạy dỗ chở che

Suy ngẫm - Thiên An - 19/05/2025 13:00
Chỉ một tiếng thôi mà như nghe được cả bóng dáng người mẹ dạy con, cả chiều sâu của cách người Việt học cách làm người.

Xem Sex Education tôi nhận ra lỗi sai khiến mình và nửa kia cãi vã, chia tay liên tục

Điện ảnh - Nhã Ý - Tiểu Lam - 19/05/2025 12:00
Sau nhiều lần xem Sex Education tôi mới nhận ra lỗi sai nghiêm trọng của mình.

DeepSeek tóm tắt 7 hành vi lãng phí thời gian nhất

Kỹ năng - Ứng Hà Chi - 19/05/2025 11:00
Thứ thực sự chiếm hết thời gian của bạn thường không phải là những sự kiện lớn, mà là những điều nhỏ nhặt trong cuộc sống thường ngày.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 4, 21/05/2025