Tô Thùy Yên - Một đời làm thơ, một đời yêu thương, một thời tù ngục

24/05/2019 15:25
Tô Thùy Yên - Một đời làm thơ, một đời yêu thương, một thời tù ngục

Tiếng cười của Tô Thùy Yên đêm ấy và hình ảnh anh chạy lúp xúp trong mưa tôi còn nhớ rõ. Tiếng cười sao mà hồn nhiên ngây thơ so với hình ảnh Tô Thùy Yên oằn mình dưới gánh khoai mì hôm nay thật là một sự đối nghịch quá đau lòng.

LTS: Nhà thơ Tô Thùy Yên, tác giả của những bài thơ nổi tiếng như Chiều trên phá Tam Giang, Trường Sa hành, Cánh đồng con ngựa chuyến tàu... vừa qua đời ngày 21.5.2019 (theo giờ Mỹ) tại thành phố, Houston, tiểu bang Texas, Mỹ, hưởng thọ 81 tuổi. Sự ra đi của ông đã để lại nhiều thương tiếc cho giới văn chương, người yêu thơ trong nước và hải ngoại.

Tô Thùy Yên là một tên tuổi nổi bật của thi ca miền Nam trước năm 1975. Thơ của Tô Thùy Yên được đăng trên báo văn nghệ ở Sài Gòn từ năm ông 16 tuổi. Năm 1956, ông tham gia nhóm Sáng Tạo, một văn đàn nổi tiếng, khởi đầu cho phong trào "Thơ tự do" ở miền Nam vào thập niên 1960.

Bài viết về nhà thơ Tô Thùy Yên dưới đây được được trích từ tập di cảo Mặc khách Sài Gòn của cố nhà thơ Tô Kiều Ngân. Hình ảnh nhà thơ Tô Thùy Yên được Tô Kiều Ngân khắc họa bằng những dòng văn đầy cảm xúc.

Chân dung nhà thơ Tô Thùy Yên - Ảnh: Gia đình cung cấp

Cánh đồng con ngựa chuyến tàu

Trại của tôi cách xa trại Tô Thùy Yên nhưng thỉnh thoảng chúng tôi vẫn gặp nhau trong những lần đi lao động, đẵn cây đốn nứa. Có lần gặp chỉ đủ để Yên dúi vào tay tôi một gói thuốc lào rồi sau đó là mỗi người một ngả.

Có lần đứng trong sân trại nhìn qua hàng rào kẽm gai tôi thấy Tô Thùy Yên đang gánh một gánh khoai mì đi qua. Anh bước đi có vẻ nặng nhọc. Vai bị gánh khoai mì trĩu xuống, lưng cong như lưng tôm, mồ hôi chảy có giọt. Tôi bỗng xót xa nhớ đến đêm nào cùng anh và Cung Tiến còn đi “tăng hai” ở Sài Gòn…

Bữa ấy Trần Lê Nguyễn có bày tiệc nhậu. Có mặt Mai Thảo, Thanh Nam, Trịnh Công Sơn, Cung Tiến, Tô Thùy Yên và tôi. Tiệc tàn, mọi người lục tục đứng lên. Trịnh Công Sơn sau xỉn vào nôn mửa trong phòng tắm. Trần Lê Nguyễn sau đó cũng đã ra về. Còn lại Cung Tiến và Tô Thùy Yên chẳng chịu về, nhất định đòi đi “tăng hai”. Đêm đã hầu khuya, chiều bạn tôi đem hai cậu lên xe hơi chở xuống Phú Nhuận.

Thủ bút nhà nhà thơ Tô Thùy Yên

Trời mưa lất phất. Con đường vào hẻm sũng nước, loáng loáng ánh đèn. Tô Thùy Yên xuống xe, hai tay vén ống quần chạy lúp xúp trên đường mưa, vừa chạy vừa cười khanh khách. Cung Tiến thì nhà nào cũng đập cửa rầm rầm báo hại bọn thanh niên trong xóm nhào ra, xô ngã Cung Tiến nằm lăn ra đất. Cơ khổ chàng nhạc sĩ tác giả những bản nhạc tuyệt vời: Hoài Cảm, Nguyệt Cầm, Hương Xưa tay chân vung vít, miệng la bải hoải: “Sao lại đánh tôi… sao lại đánh tôi…” Còn tỉnh nên tôi xin lỗi bà con trong xóm và lại đem hai lãng tử lên xe, chạy về gần thấu nhà mà còn chưa chịu xuống, còn đòi “đi nữa”.

Tiếng cười của Tô Thùy Yên đêm ấy và hình ảnh anh chạy lúp xúp trong mưa tôi còn nhớ rõ. Tiếng cười sao mà hồn nhiên ngây thơ so với hình ảnh Tô Thùy Yên oằn mình dưới gánh khoai mì hôm nay thật là một sự đối nghịch quá đau lòng.

Bút tích của nhà thơ Tô Kiều Ngân

Tô Thùy Yên tên thật là Đinh Thành Tiên, sinh năm 1938 tại Gò Vấp, lúc bấy giờ là một quận ngoại thành Sài Gòn. Anh học đến đại học, bị động viên đi học trường sĩ quan Thủ Đức, ra thiếu úy rồi được bổ về một đơn vị tác chiến thuộc vùng đồng bằng sông Cửu Long. Sợ anh chết uổng, anh em vận động bốc thẳng anh từ Vùng Bốn về ngay trung ương để làm văn nghệ.

Cùng Mai Thảo, Thanh Tâm Tuyền, Duy Thanh, Ngọc Dũng… Tô Thùy Yên là nòng cốt của nhóm Sáng Tạo, anh thường đăng thơ trong mục Thơ tự do của tạp chí Sáng Tạo, nơi được coi như đại diện của phong trào thơ tự do miền Nam thời 50-60.

Tô Thùy Yên và ca khúc nổi tiếng Chiều trên phá Tam Giang do nhạc sĩ Trần Thiện Thanh phổ từ một bài thơ cùng tên của ông

Sau 30 tháng Tư,Tô Thùy Yên đi học tập cải tạo 10 năm. Được tha về rồi bị bắt lại, tính ra 13 năm tất cả. Ba năm sau, có lần anh bị biệt giam 7 tháng sau khi cắt mạch máu định quyên sinh. Cuối cùng, anh được cùng vợ là cô giáo Huỳnh Diệu Bích và gia đình sang định cư ở hải ngoại theo diện H.O.

Tô Thùy Yên được nhiều người biết đến nhờ bài thơ “Cánh đồng con ngựa chuyến tàu” đăng trên tạp chí Sáng Tạo của Mai Thảo, năm 1956:

Trên cánh đồng hoang thuần một màu,
Trên cánh đồng hoang dài đến đỗi
Tàu chạy mau mà qua rất lâu
Tàu chạy mau, tàu chạy rất mau
Ngựa rượt tàu, rượt tàu, rượt tàu…

Thi sĩ Tô Thùy Yên qua nét nhìn của Họa sĩ Đinh Cường

Cả bài thơ như những thước phim vụt qua. Hình ảnh đuổi bắt nhau. Cây cối, lũng đồi quay vòng đến chóng mặt. Cuối cùng con ngựa thở dốc, lăn kềnh ra giữa thảo nguyên “Chấm giữa nền nhung một vết nâu”. Hình ảnh như chụp từ trên cao xuống - cánh đồng thì mông mênh như vô tận, mướt cỏ nhung xanh còn con ngựa thì chỉ còn lại một vết nhỏ. Nó chết mà không biết vì sao mà chết. Cũng không biết suốt đời mình lao đầu phi về phía trước để làm chi? Những câu hỏi đó cũng đặt ra cho con gười, những tra hỏi không có lời giải đáp. Xưa nay trời đất vốn vô ngôn.

Tàu chạy mau, tàu chạy rất mau
Ngựa rượt tàu, rượt tàu, rượt tàu
Cỏ cây, cỏ cây lùi chóng mặt
Gò nổng cao rồi thung lũng sâu
Ngựa thở hào hển, thở hào hển
Tàu chạy mau, vẫn mau, vẫn mau

Tô Thùy Yên thật trẻ mà thơ lại thật già. Mỗi câu viết ra dường như chưa nói hết mà sau đó còn một chuỗi ý nghĩ để cho người đọc suy cảm thêm ra. Ý tại ngôn ngoại. Luôn bị cô đơn vậy hãm, bị đọa đày thân xác, dày xéo tâm hồn nhưng Tô Thùy Yên luôn chịu đựng, tìm chỗ dựa tâm linh, đề cao cái tâm độ lượng để vượt qua gai góc, khổ đau. Anh vẫn luôn mơ ước:

Bao giờ ta trở về dương thế,
Sống đáng vinh danh lại kiếp người,
Để thấy đường đi muôn lối rộng
Dập dìu những chéo áo reo vui?

Thơ Tô Thùy Yên đăng rải rác trên các báo tạp chí văn học, mãi đến năm 1995 anh mới xuất bản tập “Thơ tuyển”, có tất cả 37 bài, có nhiều bài rất dài, đó là tác phẩm chọn lọc của Tô Thùy Yên, một đời làm thơ, một đời yêu thương, một thời tù ngục.

Cánh đồng con ngựa chuyến tàu

Trên cánh đồng hoang thuần một màu,
Trên cánh đồng hoang dài đến đỗi
Tàu chạy mau mà qua rất lâu.
Ngựa rượt tàu, rượt tàu, rượt tàu.
Cỏ cây, cỏ cây lùi chóng mặt.
Gò nổng cao rồi thung lũng sâu.
Ngựa thở hào hển, thở hào hển.
Tàu chạy mau, vẫn mau, vẫn mau.
Mặt trời mọc xong, mặt trời lặn.
Ngựa gục đầu, gục đầu, gục đầu.
Cánh đồng, a ! cánh đồng sắp hết.
Tàu chạy mau, càng mau, càng mau.
Ngựa ngã lăn, mình mướt như cỏ,
Chấm giữa nền nhung một vết nâu.

1956

Tô Thùy Yên

Tô Kiều Ngân

(Bài viết được trích từ cuốn sách "Mặc khách Sài Gòn" của tác giả Tô Kiều Ngân (1926-2012) do Công ty cổ phần Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam và NXB Hồng Đức xuất bản năm 2014. Bản quyền thuộc về gia đình tác giả Tô Kiều Ngân).


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Cuộc hẹn cuối tuần: "Cuộc hẹn để đời" giữa nhạc sĩ Trần Tiến và nhạc sĩ Đức Trí

Cuộc hẹn cuối tuần sẽ khiến khán giả ngỡ ngàng với sự xuất hiện của bộ đôi nhạc sĩ Trần Tiến và Đức Trí.

Người đàn ông lặng lẽ bên nghệ sĩ Lê Bình những ngày cuối đời: Diễn viên khuyết tật nổi tiếng một thời

Trong suốt thời gian dài nghệ sĩ Lê Bình bị bệnh và mất đi, có một người bạn thân lặng lẽ ở bên - đó là diễn viên Phan Văn Sáng. Anh Phan Văn Sáng có một số phận rất đặc biệt, chân bị khuyết tật và cuộc sống trải qua nhiều thiệt thòi.

Bà xã ca sĩ Lam Trường bất ngờ xuất hiện ủng hộ chồng sau tin đồn rạn nứt

Sau gần 1 năm kể từ mùa đầu tiên, sáng ngày 23.5.2019, ca sĩ Lam Trường đã có buổi gặp gỡ giới truyền thông đế chính thức giới thiệu mùa 2 của dự án “Lam Trường 9pm live”.

Leonardo DiCaprio và Brad Pitt ngượng ngùng khi phim được vỗ tay dài hơn 6 phút ở Cannes

Là một trong những phim tranh giải Cành cọ vàng năm nay, Once Upon a Time in Hollywood của đạo diễn Quentin Tarantino với sự có mặt của hai diễn viên Brad Pitt và Leonardo DiCaprio đã nhận nhiều sự khen ngợi của giới phê bình.

Ca sĩ Mỹ Lệ thừa nhận cuồng con, mất lửa nghề, lười đi hát

Biến mất nhiều năm trong showbiz, “bà mẹ 3 con” Mỹ Lệ bất ngờ trở lại với nhiều câu chuyện thú vị xoay quanh về cuộc sống làm vợ, làm mẹ và chia sẻ lý do “mất tích” nhiều năm qua.

Nhớ nhà thơ, họa sĩ Hoàng Ngọc Biên

Lời toà soạn: Nhờ thơ, hoạ sĩ, dịch giả Hoàng Ngọc Biên vừa qua đời vào ngày 16.5.2019 tại San Jose (Mỹ) ở tuổi 81. Là người gắn bó và từng làm việc với nhau trước đây, nhà báo Nguyễn Công Khế đã có những hồi tưởng về một hoạ sĩ, một nhà thơ, dịch giải tài hoa.

Huyền thoại Alain Delon bật khóc khi nhận ‘Cành cọ càng’ danh dự tại LHP Cannes 2019

Alain Delon - tài tử điển trai của điện ảnh thế giới vào những năm 1960 -1970 vừa được BTC LHP Cannes trao “Cành cọ vàng” danh dự.

Những vai diễn nhí gây tranh cãi trong lịch sử điện ảnh thế giới

Phim “Vợ ba” của đạo diễn Ash Mayfair đang gây tranh cãi tại Việt Nam khi cho diễn viên mới 13 tuổi đóng cảnh nhạy cảm. Trên thế giới cũng có không ít những bộ phim vấp phải phản ứng của dư luận khi để diễn viên nhí tham gia trong những phân cảnh nhạy cảm, bạo lực.

Madonna bênh vực Michael Jackson trước scandal phim tài liệu ấu dâm

Nữ hoàng nhạc Pop’ tỏ ý đứng về phía ‘ông hoàng nhạc Pop’ khi lên tiếng nghi ngờ động cơ thực hiện “Leaving Neverland” - dự án tài liệu gây shock tố cáo Michael Jackson về hành vi ấu dâm trong quá khứ. Trả lời báo giới vừa qua, nữ ca sĩ nêu ra băn khoăn: liệu bộ phim có nhằm mục đích “moi tiền”?

Trở lại chuyện kiểm thử phần mềm

Blog GS John VU - GS John Vu - 26/05/2025 13:00
Một sinh viên mới tốt nghiệp, làm việc cho một công ti phần mềm gặp tôi nói: “Tôi làm việc là người kiểm thử phần mềm, tôi kiểm thử mọi thứ rất cẩn thận nhưng khách hàng của tôi vẫn tìm ra lỗi. Tôi đã làm gì sai và tôi có thể làm gì để là người kiểm thử giỏi hơn?”

Những điểm nhấn công nghệ hiện đại tại nhà ga T3 Tân Sơn Nhất

Kỹ năng - Tuyết Nhung - 26/05/2025 11:00
Nhà ga hành khách T3 thuộc Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất - công trình có tổng vốn đầu tư gần 11.000 tỉ đồng - được áp dụng nhiều công nghệ hàng không hiện đại.

Con cái không còn muốn lớn nữa, cha mẹ bàng hoàng nhận ra mình vì "Muốn tốt cho con"

Suy ngẫm - Thiên Ân - 26/05/2025 10:00
Liệu có phải là lỗi của con khi một ngày đẹp trời, con bỗng "buông xuôi", yếu đuối và phụ thuộc.

‘Cách mạng’ – Emmanuel Macron: ‘Tôi muốn trao quyền tự chủ cho mọi người’

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 26/05/2025 09:00
Mỗi ngày trôi qua, đất nước chúng ta lại dần yếu đi và không thích nghi được với nhịp sống của thế giới.

Look & Learn - Nhìn hình ảnh học tiếng Anh: Sáng tạo môi trường học tập hứng thú cho trẻ

Tủ sách - Đan Thanh - 26/05/2025 08:00
Poster “Look & Learn: Nhìn hình ảnh học tiếng Anh” là người bạn đồng hành đầu tiên mang đến môi trường học tập đầy hứng thú trên hành trình chinh phục ngôn ngữ thứ hai của trẻ.

Xem "Sex Education", tôi nhận ra mình đang dạy con sai cách, khiến con 'hận mẹ'

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 25/05/2025 13:00
Tôi luôn nghĩ rằng mình rất thương con, mình đã hi sinh tất cả vì con. Nhưng con gái tôi lại nghĩ khác.

Nước luộc trứng tưởng vô dụng hóa ra là báu vật kích thích mọc tóc con

Kỹ năng - Ngọc Ái - 25/05/2025 12:00
Sau khi luộc trứng, hầu hết mọi người đều đổ bỏ phần nước luộc mà không biết rằng tận dụng đúng cách thì cực nhiều lợi ích.

Tại sao Tiểu Long Nữ và Vương Ngữ Yên có dung mạo giống nhau?

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 25/05/2025 11:00
Tiểu Long Nữ và Vương Ngữ Yên sở hữu dung mạo giống nhau đến kinh ngạc.

'Nữ quái kiệt' 86 tuổi một mình du lịch nước ngoài 42 lần trong 10 năm

Phong cách sống - Nhật Thùy - 25/05/2025 10:00
Là "con nghiện du lịch", mới đây cụ bà 86 tuổi người Anh đặt chuyến đi nước ngoài thứ 42 trong 10 năm qua, bà luôn đi một mình trong những hành trình này.

Cách mạng - Emmanuel Macron: ‘Nước Pháp như chúng ta mong ước’

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 25/05/2025 09:00
Bên cạnh những kẻ thù mà ta có thể gọi tên, còn có một kẻ thù nguy hiểm hơn nhiều. Đó là sự buông xuôi. Hậu quả mà kẻ thù của chúng ta đem lại không thấm gì so với hậu quả do sức ì của chính bản thân chúng ta gây ra.

Soft life – Nghệ thuật sống thư thái và nhẹ nhàng trong đời sống hiện đại

Tủ sách - Đan Thanh - 25/05/2025 08:00
Ba cuốn sách “Chăm sóc bản thân thật sự”, “Con đường chính trực”, “Ánh sáng trong ta” hướng người đọc đến một cuộc sống nhẹ nhàng, thoải mái, trân trọng và sống trọn vẹn với từng phút giây trong hiện tại.

Xem "Sex Education", ký ức đau thương 10 năm trước hiện lên và cái giá cho sự tự ti, yếu đuối

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 24/05/2025 13:00
Giờ đây, tôi đã tìm lại giá trị của bản thân, mạnh mẽ bước tiếp và sống một cuộc đời trọn vẹn hơn.

'Lật mặt 8: Vòng tay nắng' - bước trưởng thành đáng giá

Điện ảnh - Tiểu Vũ - 24/05/2025 12:00
Lật mặt 8: Vòng tay nắng” chinh phục khán giả bằng câu chuyện giàu cảm xúc về tình thân, truyền tải thông điệp nhân văn lay động về sự thấu hiểu, tha thứ và trưởng thành sau tổn thương.

Kiếm hiệp Kim Dung: Mỹ nhân sở hữu võ công vô địch nhưng không xuất hiện trực tiếp

Thư giãn - Quốc Tiệp - 24/05/2025 11:00
Trong thế giới kiếm hiệp Kim Dung, Lâm Triều Anh là một nhân vật đặc biệt, sở hữu võ công cái thế nhưng lại không trực tiếp xuất hiện trong cốt truyện chính.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 2, 26/05/2025