Câu thơ yên ngựa được biết đến là một vở tuồng cải lương sử Việt kinh điển do chính cha của chị - cố NSND Thanh Tòng chuyển thể và dàn dựng. NSƯT Quế Trân đã chia sẻ một phần kỷ niệm của mình.
“Vở tuồng này được sinh ra trước tôi nhưng tôi có nhiều kỷ niệm đẹp với nó. Ba tôi và các chú kể lại rằng năm 1979, đoàn cải lương tuồng cổ Minh Tơ của ông nội tôi đã cho ra mắt một vở cải lương sử Việt gây chấn động sân khấu cải lương Việt Nam. Theo chú 8 tôi, tức nhạc sĩ Minh Tâm, vào những năm 1980, vở Câu thơ yên ngựa diễn mỗi ngày 3 suất, mỗi suất 1.200 vé. Vở diễn ăn khách suốt 3 tháng, trước khi được đài truyền hình TP.HCM thu và phát sóng.
Kế đến, vào năm 1982, đài truyền hình Cần Thơ cũng thu và phát sóng. Năm 1984, Câu thơ yên ngựa đi lưu diễn phục vụ kiều bào tại Pháp thành công vang dội. Tôi còn nhớ mãi hình ảnh tôi đón ba tôi và các cô bác trở về được chào đón nhiệt liệt tại sân bay Tân Sơn Nhất. Lúc ấy, tôi 4,5 tuổi nhưng ký ức ấy vẫn in đậm đến giờ. Năm 1985, đoàn Minh Tơ mang vở dự Liên hoan sân khấu toàn quốc và nhận được nhiều huy chương vàng. Mọi người rất vui".
- Chị nghĩ gì về việc đoàn Đại Việt quyết định tái dựng vở tuồng này?
- Cách đây không lâu, một vài vị lãnh đạo ngành văn hóa thành phố có thổ lộ ý định khuyến khích ngành cải lương khai thác mảng sử Việt. Tôi chợt nhớ lại ba tôi (cố NSND Thanh Tòng - PV) đã từng dựng rất nhiều vở kinh điển, và thầm mong sẽ có dịp tái dựng lại tất cả các dự án này. Ngẫu nhiên, ông bầu Hoàng Song Việt chọn kịch bản Câu thơ yên ngựa để tái dựng, chú đã mời tôi vào vai chính trong vở. Tôi vui mừng vì hai ý tưởng gặp nhau, càng vui mừng hơn khi chú Việt quyết định mời tất cả hậu duệ của Minh Tơ gồm các chú Minh Tâm, Công Minh, Thanh Sơn, tôi, Tú Sương, em rể Điền Trung vào dự án. Dù chung "gia tộc" nhưng chúng tôi ít có dịp đứng chung trong một vở tuồng lớn.
Chị có hy vọng bản dựng mới này sẽ gây ấn tượng sâu sắc cho khán giả?
- Bây giờ chưa có gì chắc chắn nhưng tôi có niềm tin rất lớn vào đạo diễn NSƯT Hoa Hạ. Cô Hạ luôn được biết tới là một người không làm thì thôi, đã bắt tay dựng tuồng gì, phải luôn mới mẻ và sang trọng. Theo cô tiết lộ, kịch bản của Câu thơ yên ngựa gần như đã hoàn hảo nên sẽ giữ lại những gì tinh túy nhất. Điều mới mẻ có thể kể đến là cô sẽ đưa vào đây thêm 4 lớp diễn để nhấn mạnh tính oai hùng của vị anh hùng Lý Thượng Kiệt. Bốn lớp diễn này sẽ khái quát được ý nghĩa dân tộc Việt Nam luôn nhỏ bé trước kẻ thù to lớn mà vẫn không khiếp sợ, chiến thắng trong cuộc chiến tranh vệ quốc hào hùng ấy. Mong muốn của cô Hạ là kể một câu chuyện đẹp để thế hệ trẻ Việt Nam tự hào về tiền nhân. Ngoài ra, phục trang, cảnh trí, âm thanh sẽ được đầu tư tối đa để tạo nên hình ảnh lung linh và đẹp mắt nhất có thể.
- Cải lương tuồng cổ được chia 2 mảng là sử Việt và phong cách hồ quảng. Bản dựng "Câu thơ yên ngựa" kỳ này sẽ như thế nào?
- Từ trước năm 1975, đại bang Minh Tơ của ông nội tôi rất mạnh về hồ quảng, một thể loại sân khấu phảng phất chất nghệ thuật kinh kịch của Trung Quốc. Về sau này, Minh Tơ cũng theo phong cách ấy, nhưng ngay từ những năm 1976, ông nội tôi bắt đầu hướng tới việc dựng tuồng đặc thù chất Việt hay nói cách khác là Việt hóa tuồng cổ. Kịch bản Câu thơ yên ngựa nói về mâu thuẫn giữa thái hậu Ỷ Lan và Thượng dương hoàng hậu, trong đó, danh tướng Lý Thường Kiệt là người ủng hộ Ỷ Lan nên bất hòa với Lý Đạo Thành ủng hộ thượng dương hoàng hậu. Điều này đã lộ ra sơ hở để quân Tống gây chia rẽ và tiến hành tấn công Đại Việt.
Trước họa xâm lăng này, thái hậu Ỷ Lan cùng danh tướng Lý Thường Kiệt đã tìm cách hóa giải thù trong, và từ đó, danh tướng Lý Thường Kiệt đã tạo nên một chiến công lừng lẫy đánh bại nhà Tống xâm lược. Để chất sử được thuần Việt, ông nội và ba tôi đã mời tất cả các nghệ sĩ lớn bên lĩnh vực hát bội để chia sẻ về điệu bộ, và đây chính là vũ đạo điệu bộ chính của vở tuồng. Ba tôi đã nghiền ngẫm rất lâu để chiết lọc ra từng động tác đẹp nhưng không phải thuộc hồ quảng. Ông mời nhạc sĩ làm nhạc theo lối mới không đặc thù hồ quảng. Cuối cùng, bản dựng này vừa đẹp trong lối hát, lối diễn, vũ đạo và trong cả âm nhạc. Bản dựng mới cũng giữ vững nét văn hóa Việt ấy.
- Bây giờ, chúng ta đang ngồi trong nhà chay của chị, vì sao chị chọn món ăn chay mà không là món mặn?
Tôi thích ăn chay và cũng cảm nhận tốt về đạo Phật. Tôi nghĩ rằng việc ăn chay sẽ tốt cho sức khỏe hơn là ăn thịt. Hơn nữa, nếu mọi người ăn chay thì việc sát sanh sẽ giảm bớt, cũng là điều tốt đẹp. Lý do chỉ đơn giản vậy thôi.
Vở Câu thơ yên ngựa do đạo diễn NSƯT Hoa Hạ dàn dựng có thành phần diễn viên tham gia gồm NSƯT Quế Trân, NSƯT Tú Sương, NSƯT Chí Linh, NSƯT Võ Minh Lâm, Điền Trung, Bảo Trí, Nhã Thy, Thanh Trúc, Minh Trường. Vở diễn sẽ ra mắt công chúng suất đầu tiên vào đêm 19.4 tại rạp Hưng Đạo, TP.HCM.
