Người phụ nữ săn lùng "kho báu" cho Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

27/01/2021 14:30
Người phụ nữ săn lùng "kho báu" cho Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Những tác phẩm hội họa theo trường phái mỹ thuật Đông Dương của các họa sĩ lớn nằm rải rác trong dân như kho báu lớn. Bà Yến được cơ quan giao nhiệm vụ mua những bức đó về trưng bày và nghiên cứu.

Nhà nghiên cứu mỹ thuật Nguyễn Hải Yến (SN 1941) là con gái của học giả, nhà báo Nguyễn Tường Phượng - chủ bút tạp chí Tri Tân, xuất bản từ năm 1941 - 1946.

Mặc dù sinh ra trong cái nôi báo chí nhưng người phụ nữ gốc Hà thành lại chọn con đường về mỹ thuật.

Người phụ nữ săn lùng kho báu cho Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - 1

Nhà nghiên cứu mỹ thuật Nguyễn Hải Yến, người chuyên săn lùng "kho báu" trong dân

Bà Yến kể, năm 1962, ông Hoàng Minh Giám, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, giao cho họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung làm Viện trưởng Viện Mỹ thuật Việt Nam (tên ban đầu của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam) và mở triển lãm tranh.

Để chuẩn bị thành lập Viện, họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung chủ trương tuyển nhân sự từ các khoa sử, khoa văn, đào tạo thành chuyên gia, nhà nghiên cứu mỹ thuật.

Người phụ nữ săn lùng kho báu cho Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - 2
Bà Yến học khoa Văn (khóa 2) - trường Đại học Sư phạm Hà Nội cùng nhà thơ Phạm Tiến Duật và Nguyễn Khoa Điềm.

Năm 1964, bà tốt nghiệp và quyết định về công tác tại Viện Mỹ thuật Việt Nam. Bà Yến được Viện trưởng giao nhiệm vụ đến Thư viện quốc gia ở Tràng Thi (Hoàn Kiếm, Hà Nội) chép tư liệu.

"Thời xưa muốn tìm tư liệu phải vào thư viện chép lại. Khi ghi chép, phải đảm bảo chữ đẹp, thông tin rõ ràng, trình bày khoa học", bà nói.

Hoàn thiện 2 năm làm tư liệu, bà tiếp tục được giao nhiệm vụ nghiên cứu về lịch sử cổ đại, tham gia các buổi khai quật khảo cổ.

Sau đó, bà được phân công đi "săn lùng" các bức tranh Đông Dương (mỹ thuật cận đại), tìm cách mua về trưng bày và nghiên cứu trong bảo tàng.

"Số lượng tranh Đông Dương của Việt Nam như kho báu khổng lồ nằm trong dân nhưng việc mua tranh gặp nhiều khó khăn", nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Hải Yến chia sẻ.

Bà nghe tin gia đình nào có tranh là lặn lội đạp xe đến. Trong số những chuyến đi lùng mua tranh, bà Yến nhớ như in lần gặp cụ Phùng Thị Yến ở số 17 Cao Bá Quát (Ba Đình, Hà Nội).

Gia đình cụ Phùng Thị Yến thuộc tầng lớp giàu có, sở hữu nhiều bức tranh quý hiếm. Cụ là người gốc Hà Nội nên giữ nếp sống khá chuẩn mực, chú trọng đến cử chỉ và cách nói năng của người đối diện.

Người nào ăn mặc xuề xòa, phong thái bộp chộp, cụ sẵn sàng đuổi về.

Bà Yến lúc này mới ra trường, tuổi đời còn trẻ, chưa va chạm nhiều. Tuy nhiên, vốn sinh ra và lớn lên trong gia đình trí thức, từ bé đã được cha mẹ dạy về lễ nghi nên bà đã ghi điểm với cụ Phùng Thị Yến ngay lần đầu gặp mặt.

Buổi gặp đó, bà Yến ngồi đối diện với người phụ nữ có khuôn mặt nghiêm nghị.

Cụ Phùng Thị Yến gọi người giúp việc bưng ra một chiếc khay, trên khay bạc đựng cốc và 1 ống nhổ, đặt trước mặt khách. Cụ cất lời: "Mời chị xơi".

Nếu người khác không biết, sẽ cầm cốc nước uống luôn nhưng bà Yến điềm tĩnh nhấp một ngụm nhỏ xúc miệng rồi ý tứ nhổ vào ống.

Sau công đoạn này, người giúp việc nhà cụ Phùng Thị Yến mới mang ấm trà ướp hoa sen ra mời.

"Ngày xưa ở nhà, tôi cũng phục vụ mẹ tôi như vậy nên tôi biết. Người Hà Nội xưa không uống trà ngay mà phải xúc miệng cho sạch mới uống. Như vậy mới cảm nhận được hết vị ngon của trà. Cụ Yến là người khó tính, cụ muốn thử thách xem tôi có đủ tiêu chuẩn để tiếp hay không?", bà Yến kể.

Vượt qua màn thử thách "toát mồ hôi", bà Yến nhận được sự cởi mở hơn của gia chủ, được họ mời xem tranh.

Quá trình trao đổi, kiêng nhất là nói đến từ mua bán tranh. Phần lớn các gia đình đều có điều kiện hoặc bức tranh có ý nghĩa nào đó với họ.

Bà Yến đã mở lời khen ngợi: "Bức tranh của bác đẹp quá, giá mà được trưng bày ở Bảo tàng Mỹ thuật cho người dân chiêm ngưỡng thì hay quá".

Cụ bà Phùng Thị Yến gật gù nhưng không trả lời đồng ý hay từ chối mà nhắc bà Yến để lại địa chỉ liên hệ, sẽ cho người báo tin.

Bà Yến ra về, thấp thỏm chờ đợi. Chiều hôm sau, cụ Phùng Thị Yến sai người giúp việc nhắn cô nhân viên Viện Mỹ thuật Việt Nam đến gặp.

Lần này, cụ Phùng Thị Yến bảo bà chọn tranh mang về. Trong bộ sưu tập của cụ, bà Yến lựa được 3 tấm của bức tranh "Hội đình Chèm" của họa sĩ Nguyễn Văn Tỵ.

Bức tranh "Hội đình Chèm" là một tác phẩm sơn mài gồm 5 tấm được họa sĩ Nguyễn Văn Tỵ sáng tác vào năm 1942.

Ba tấm ở nhà cụ Phùng Thị Yến hiện trưng bày ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Theo các nhà nghiên cứu hội họa, 2 tấm kia bị thất lạc trong chiến tranh.

Ngày 22/9/2020, một phiên bản của tác phẩm "Hội đình Chèm" được đưa ra đấu giá ở Pháp. Tranh đạt mức giá gần 22,6 tỉ đồng.

Người phụ nữ săn lùng kho báu cho Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - 3

"Sau khi đưa tranh đi, tôi quay lại thưa chuyện với cụ Phùng Thị Yến, gửi cụ 500 đồng và nói: Cụ cho phép Bảo tàng gửi chút quà cảm ơn cụ đã chăm sóc, lưu giữ bức tranh cẩn thận. Khi đó, 500 đồng là số tiền rất lớn. Bởi lương tôi mỗi tháng được vài chục là đủ sống", bà Yến chia sẻ thêm.

Ngoài gia đình cụ Phùng Thị Yến, bà Yến đã đi khắp nơi quanh Hà Nội, sang cả tỉnh thành khác tìm tranh.

Nhiều bức bà còn vô tình phát hiện nằm vạ vật ở chuồng trâu, chuồng bò hay kê làm bàn ăn…

"Tất cả các bức tranh ở phòng cận đại của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam" là tôi đi mua", bà Yến nhấn mạnh.

Bí quyết phát hiện tranh giả

Sau năm 1970, Viện Mỹ thuật Việt Nam tách thành 2 cơ quan riêng biệt là Viện nghiên cứu Mỹ Thuật (sát nhập với trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam) và Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

Bà Yến thuộc quân số của Bảo tàng. Năm 1997 bà nghỉ hưu. Nay, bà là Phó chủ tịch Hội đồng Phê bình mỹ thuật thuộc Hội Mỹ thuật Việt Nam và giảng dạy tại trường Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội.

Nhà nghiên cứu 79 tuổi tâm sự, công việc thẩm định tranh không hề đơn giản, đòi hỏi người thẩm định phải có kinh nghiệm và am hiểu về trường phái, phong cách, nét vẽ và tiểu sử của tác giả bức tranh…

Người phụ nữ săn lùng kho báu cho Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - 4
Bà chứng kiến nhiều bức tranh giả được làm tinh vi, hoàn hảo giống như thật khiến người trong nghề, không cẩn thận cũng bị nhầm lẫn.

Một trong các tác phẩm hội họa hay bị làm giả là của họa sĩ Bùi Xuân Phái. Ông nổi tiếng với các bức tranh về phố cổ Hà Nội.

Sau năm 1984, các tác phẩm của ông được công chúng biết đến rộng rãi. Chúng vừa có giá trị nghệ thuật, vừa có giá trị vật chất.

Trên thị trường bắt đầu xuất hiện các tác phẩm giả của ông. Khi các nhà nghiên cứu mỹ thuật tiếp cận, đã bối rối khó phân biệt được giả - thật. Bởi, bức tranh giả cũng sử dụng loại giấy báo như vậy.

Một lần bà Yến phát hiện những tờ báo in thập niên 60, 70 bỗng được thu mua với giá cao.

Mãi sau bà tìm hiểu ra mới biết, cụ Phái, cụ Nguyễn Tư Nghiêm hay vẽ tranh trên giấy báo cũ. Sản xuất vào thập niên 50, 60, 70 của thế kỷ trước. Khi vẽ, làm màu mềm đi, giấy lại hút màu tạo thành một đặc trưng riêng. Các chất liệu giấy sau này sẽ khó tạo được nét vẽ như vậy.

Bà liên tưởng đến các bức tranh của cụ Phái và cho rằng, có thể người ta mua lại các tờ báo đó với mục đích làm giả tranh cụ Phái nên ngoài chất liệu, bà bắt đầu tìm những dấu hiệu đặc trưng khác của họa sĩ này.

Bằng nghiệp vụ đúc kết qua nhiều năm nghiên cứu, bà kiểm tra các bức tranh mặc dù giống từ chất liệu, nét vẽ, nhưng thẩm định chữ ký lại có nhiều khác biệt.

"Mỗi thời kỳ, cụ Phái ký một dạng chữ khác nhau. Ví dụ: Những năm 60 cụ ký một kiểu, đến thập niên 80 cụ ký một kiểu và vị trí chữ ký ở đâu trên bức tranh. Người sao chép thời đó chưa tinh tường đến mức độ làm giả chữ ký", bà Yến nói thêm.

Bà Yến cho hay, hiện nay công nghệ làm tranh giả ngày càng tinh vi hơn. Ngoài chữ ký cũng có một số bí quyết để phát hiện tranh giả, người trong nghề khó tiết lộ.

Thái Minh

 


Gửi bình luận
(0) Bình luận

Nam Định lần thứ 2 tiếp tục hủy Lễ hội khai ấn đền Trần để chống dịch COVID-19

Nam Định tiếp tục đi đầu trong phòng chống dịch COVID-19 khi hủy Lễ hội khai ấn đền Trần lần 2.

Dubai – Tầm nhìn thay đổi quốc gia

Từ sa mạc kép, khô cằn và nghèo nàn nhưng chỉ trong 20 năm, Dubai đã phát triển thần kỳ, nổi lên như một thành phố toàn cầu và là một trung tâm kinh tế của thế giới với các trung tâm tài chính, công nghệ thông tin, du lịch, cảng biển, bất động sản, các công trình đồ sộ bậc nhất thế giới.

Nhiều phát hiện quan trọng tại công trình kiến trúc Thành Nhà Hồ bằng đá độc nhất vô nhị

Kết quả cuộc khai quật năm 2020 đã góp phần tìm hiểu kiến trúc Thành Nhà Hồ qua các thời kỳ lịch sử. Đồng thời có thêm tư liệu mới để phục vụ nghiên cứu, khôi phục dấu tích kiến trúc đặc biệt này.

"Mục sở thị" nơi trưng bày những bảo vật quốc gia hàng trăm năm tuổi

Ngoài phù điêu nữ thần Sarasvati vừa được công nhận bảo vật quốc gia, Bảo tàng tỉnh Bình Định đang trưng bày 4 phù điêu là bảo vật quốc gia và hàng ngàn phù điêu khác có giá trị lịch sử, văn hóa cao.

Triển lãm quốc tế Beethoven, nghệ sĩ Việt tham gia với tác phẩm về COVID-19

Trong Triển lãm quốc tế Khách sạn Beethoven diễn ra hồi tháng 12, có sự tham gia của đạo diễn Nguyễn Lê Hoàng Việt với tác phẩm "Eroica 2020" dài 11 phút.

Những bức ảnh đẹp của Việt Nam tại giải ảnh đen trắng quốc tế

Cuộc thi ảnh đen trắng quốc tế Monochrome Photography Awards 2020 vừa công bố những tác phẩm thắng giải, trong đó có những khoảnh khắc được các tay máy người Việt chụp tại Việt Nam.

Bên tách cà phê: Văn hóa cà phê – Nghi thức của lòng hiếu khách ở Dubai

Nghi thức cà phê Ả Rập được UNESCO công nhận là di sản phi vật thể của nhân loại. Suốt nhiều thế kỷ, cà phê là yếu tố quan trọng trong văn hóa Ả Rập, đại diện cho lòng hiếu khách, sự hào phóng và hòa bình.

Ấn Độ - Từ ‘khu ổ chuột’ trở thành ‘Quốc gia khởi nghiệp’

Không còn là đất nước của những khu ổ chuột nghèo nàn, Ấn Độ đã trở thành một quốc gia mới nổi về công nghệ thông tin với nền kinh tế quy mô 10.000 tỷ USD, lớn thứ ba thế giới.

Anh-Thu Nguyen - Nữ phi công gốc Việt tử nạn ở Mỹ trên hành trình vòng quanh thế giới

Truyền cảm hứng - 01/08/2025 13:00
Nữ phi công gốc Việt tử nạn trong vụ rơi máy bay tại Greenwood thuộc bang Indiana – Mỹ là người phụ nữ thứ 10 từng bay một mình vòng quanh thế giới.

Xem Sex Education, lần đầu tiên tôi nhận ra, chính mình khiến con trai sống trong mặc cảm, lo sợ

Điện ảnh - Thanh Hương - 01/08/2025 12:00
Tôi đã không làm gì sai. Nhưng tôi cũng không làm gì đúng.

PGS.TS Giáo dục: Thủ thuật thao túng tâm lý - Dù con bạn thông minh, nhưng liệu có thắng nổi

Kỹ năng - Trang Đào - 01/08/2025 11:00
Gần đây, những kẻ lừa đảo chỉ cần lời nói được lập trình tinh vi để thao túng tâm lý trẻ em. TS. Phạm Mạnh Hà cảnh báo: ngay cả những đứa trẻ thông minh, được giáo dục tốt vẫn có thể trở thành nạn nhân nếu không được trang bị kỹ năng nhận diện chiêu trò.

Cụ ông 111 tuổi vẫn lái ô tô mỗi ngày chia sẻ bí quyết sống lâu, sống khỏe

Phong cách sống - Hoàng Hà - 01/08/2025 10:00
Ở tuổi 111, ông Vincent Dransfield vẫn lái ô tô mỗi ngày, ham chạy bộ, tự nấu ăn và không cần ai hỗ trợ trong sinh hoạt, con cái chỉ cần đến thăm mỗi tuần một lần.

“Bắt cóc online”: Nạn nhân tự nhốt, quay clip tra tấn gửi gia đình

Suy ngẫm - PV - 01/08/2025 09:00
18 vụ "bắt cóc online" chỉ trong 4 tháng. Không có dây trói, không ai tiếp xúc, nhưng nạn nhân đa phần là sinh viên vẫn tự nhốt, quay clip tra tấn gửi gia đình.

Thuyết mặc kệ họ

Tủ sách - FN - 01/08/2025 08:00
Điều gì sẽ xảy ra nếu chìa khóa dẫn đến hạnh phúc, thành công và tình yêu chỉ là ba từ đơn giản: hãy kệ họ.

12 chân lý cuộc sống, ai ngộ ra sớm người ấy hạnh phúc

Suy ngẫm - Tích Thành - 31/07/2025 13:00
Có những câu nói chỉ vài chữ nhưng đủ để khiến lòng người bừng tỉnh, đủ để dẫn lối ta vượt qua bão giông cuộc đời. 12 câu nói dưới đây là những chân lý giản dị nhưng sâu sắc, dành cho những ai đang tìm kiếm sự bình yên giữa thế giới đầy xô bồ.

Xem “Sex Education”: Dù trẻ có thông minh đến mấy, cha mẹ vẫn phải chỉ dạy cho con điều này

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 31/07/2025 12:00
Từ câu hỏi ngây thơ của con, tôi chợt nhận ra bản thân cũng cần học cách trò chuyện và đồng hành cùng con một cách tinh tế hơn.

Ngày càng nhiều đứa con "biến mất" trong chính gia đình mình

Phong cách sống - Thiên Ân - 31/07/2025 11:00
Sẽ không bao giờ là quá muộn để hỏi một câu nhẹ nhàng: "Dạo này con có ổn không?".

Gia cảnh đáng thương và cách hành xử 10 điểm của nữ sinh giữa lũ lịch sử ở Nghệ An

Truyền cảm hứng - Hải My - 31/07/2025 10:00
Bạn này vừa đẹp người, vừa đẹp nết”, một cư dân mạng bình luận.

Mẹ bé gái 13 tuổi chia sẻ hành trình tìm con: gia đình kiểm soát chặt chẽ nhưng vẫn bị bất ngờ

Kỹ năng - Trang Đào - 31/07/2025 09:00
"Em xin gửi lời biết ơn sâu sắc tới tất cả mọi người,” – người mẹ mở đầu bài chia sẻ sau khi con gái được đón về vào chiều Chủ nhật, ngày 27/7. Bé Kiều Tr. được tìm thấy vào thứ Bảy, 26/7, sau khi mất tích từ ngày 24/7.

Tỉnh thức - Osho

Tủ sách - FN - 31/07/2025 08:00
Ở "Tỉnh thức" (Awareness) tác phẩm mới nhất vừa ra mắt, Osho bàn tới một vấn đề mà suốt hàng ngàn năm nay nhân loại không ngừng tìm hiểu, đó là sự tỉnh thức.

Phía bên kia của công nghệ

Blog GS John VU - GS John Vu - 30/07/2025 13:00
Một giáo sư về xã hội học bảo tôi: “Trong cuộc khủng hoảng tài chính, nhiều người mất việc ở mức cao nhất trong nhiều năm. Nếu mọi sự không cải thiện sớm, họ sẽ không bao giờ có khả năng phục hồi khi việc làm của họ sẽ bị những người trẻ hơn sớm chiếm mất.”

Xem "Sex Education", tôi tìm thấy bài học giúp con gái tuổi dậy thì luôn ngẩng cao đầu trong mọi mối quan hệ

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 30/07/2025 12:00
Tôi không ngờ, bộ phim "Sex Education" lại chứa đựng nhiều bài học sâu sắc đến thế.

ChatGPT gây sốc khi khuyến khích người dùng tự gây tổn thương

Kỹ năng - T.Thủy - 30/07/2025 11:00
Một cuộc điều tra của tạp chí The Atlantic (Mỹ) đã phơi bày những lỗ hổng đáng báo động trong hệ thống bảo mật của ChatGPT.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 6, 01/08/2025