Viết và Sống
Anne Lamott xuất bản cuốn sách “Viết và Sống” (Bird by bird) năm 1994, chỉ một năm trước khi Internet bùng nổ toàn cầu, làm thay đổi vĩnh viễn thói quen đọc, viết và tiêu thụ văn hóa của nhân loại.
Thời gian gần đây có một số vụ việc tiêu cực xảy ra. Một vài người vì những chuyện rất nhỏ mà nảy sinh mâu thuẫn, rồi một bên mất kiểm soát cảm xúc, khiến sự việc ngày càng nghiêm trọng, thậm chí không thể cứu vãn.
Những người trong cuộc có cả người lớn lẫn trẻ em, đều gặp bất lợi vì không biết "hóa giải xung đột".
Thực tế, việc học cách xử lý mâu thuẫn, giao tiếp tốt là một bài học cần thiết hiện nay. Chúng ta không thể trở thành một người luôn nhường nhịn, cũng không thể là người luôn cố gắng hơn thua, mà phải biết linh hoạt xử lý.
Một vụ việc xảy ra ở Trung Quốc mới đây đã khiến nhiều người gật gù, ngợi khen cách xử lý sự cố sáng suốt của người mẹ. Theo đó, người mẹ này dẫn con đi siêu thị. Vì khát nước, cậu bé đã lấy một chai nước từ kệ và uống vài ngụm. Lúc đó, bà mẹ không nghĩ nhiều, chỉ nghĩ rằng cầm chai nước để thanh toán cũng được.
Nhưng khi ra quầy thanh toán, nhân viên thu ngân nói: "Hành vi uống nước chưa trả tiền gọi là ăn cắp, theo quy định của siêu thị thì phải bồi thường gấp 10 lần giá trị sản phẩm".
Nhân viên thu ngân yêu cầu người mẹ bồi thường chai nước với giá trị gấp 10 lần
Nghe đến việc phải bồi thường 10 lần, bà mẹ đầu tiên xin lỗi về hành vi của con và nói rằng, mặc dù con đã uống nửa chai nước trước, nhưng bà chưa rời khỏi siêu thị và không có ý định trốn tránh việc thanh toán, nên không thể coi là ăn cắp.
Tuy nhiên, nhân viên thu ngân vẫn không đồng ý, yêu cầu bà phải bồi thường 10 lần giá trị sản phẩm. Sau đó, người mẹ bắt đầu hỏi ngược lại rằng có cơ sở pháp lý nào cho yêu cầu đó không, rồi lấy điện thoại ra ghi hình và yêu cầu nhân viên đối diện với máy quay để nói lại yêu cầu đó, đồng thời nói sẽ hỏi cơ quan quản lý giá cả.
Nhân viên thu ngân bối rối không tiếp tục làm khó dễ nữa, người mẹ nhanh chóng thanh toán và rời đi.
Mặc dù sự việc không lớn, nhưng thực sự rất đáng để suy ngẫm, vì nó chứa đựng rất nhiều cách thức và bước xử lý mâu thuẫn. Trẻ em sau khi hiểu được, sẽ học được nhiều điều.
Thật ra, nghĩ kỹ lại, nhiều vấn đề trong cuộc sống trở nên căng thẳng là do sau khi sự việc xảy ra, cảm xúc của cả hai bên đều bị giữ lại ở đó.
Vì vậy, cảm xúc phải được xử lý trước, người mẹ trong sự việc trên đã bắt đầu bằng cách xin lỗi về hành vi của con, tỏ ra tôn trọng đối phương. Dù sao thì tranh cãi không phải là mục đích, bảo vệ quyền lợi của mình mới là điều quan trọng, cách làm "lùi một bước tiến hai bước" của bà mẹ này thể hiện sự khéo léo.
Có một quan niệm gọi là nguyên tắc "người hạnh phúc nhường nhịn", có nghĩa là, nếu gia đình bạn hạnh phúc, tương lai tươi sáng, khi gặp phải sự khiêu khích từ người khác, đừng nên đối đầu, hãy biết khi nào nên nhường nhịn.
Có một câu chuyện trên mạng: Một người mẹ đặt một con búp bê qua mạng để tặng sinh nhật cho con gái. Nhưng mãi không nhận được hàng, nên cô đã gọi điện hỏi thì gặp phải thái độ rất tệ từ nhân viên giao hàng.
15 phút sau, khi gói hàng đến nơi, cô vừa mở cửa thì thấy nhân viên giao hàng đang bực bội lẩm bẩm, "Ai cũng muốn ép chết tôi à", rồi mắng chửi cô không thương tiếc. Khi nghe đến đây, có lẽ nhiều người sẽ không nhịn nổi mà đáp trả, phải không? Nhưng người mẹ này đã bình tĩnh chấp nhận cơn bão từ nhân viên giao hàng.
Cô nói: "Tôi năm nay 35 tuổi, vợ tôi xinh đẹp, dịu dàng, con gái tôi ngoan ngoãn đáng yêu, tôi có một gia đình ấm áp và hạnh phúc. Khi tôi nhận ra rằng đối phương đầy giận dữ, và anh ta còn biết địa chỉ nhà tôi…". Thật ra nhiều chuyện, lùi một bước là tốt nhất, hãy bày tỏ thái độ để cả hai bên đều dịu lại.
Bạn nghĩ rằng chỉ là cãi nhau vài câu, nhưng nếu đối phương là người nghiện rượu mất kiểm soát, thất nghiệp mất niềm tin vào cuộc sống, ly hôn mất đi niềm tin vào tình cảm, hoặc đang đứng trên bờ vực của sự sụp đổ, thì bạn đã khơi dậy cái ác trong lòng họ.
Vì vậy, khi có xung đột, hãy cố gắng làm dịu tình huống trước, tìm cách giải quyết đôi bên cùng có lợi, đó mới là cách làm của người có trí tuệ cảm xúc cao. Đừng bao giờ so đo với người ác, đừng tranh đấu với kẻ hung hãn. Cổ ngữ có câu: "Quân tử không đứng dưới tường sắp đổ".
Khi bức tường sắp sập, điều con nên làm không phải là đứng dưới tường đợi, mà là nhanh chóng rời đi, tránh xa những kẻ xấu.
Ngoài việc biết khi nào tiến, khi nào lùi, còn một phương pháp trí tuệ cao khác là từ chối tự chứng minh.
Nhiều đứa trẻ khi bị chỉ trích, điều đầu tiên nghĩ đến là tự biện minh "Con không làm…". Thật ra, việc tự biện minh là phản ứng tự nhiên, nhưng như vậy thường rơi vào bẫy của đối phương. Trong quá trình tự biện minh, trẻ sẽ càng lúng túng, nói năng lộn xộn, và vô tình để lộ điểm yếu của mình.
Cách làm của bà mẹ này rất khéo léo, khi đối diện với yêu cầu bồi thường 10 lần, bà không nói "Tôi không chịu, cô có thể làm gì tôi?", mà chuyển sang hỏi lại: "Yêu cầu bồi thường này có cơ sở pháp lý nào không?".
Vì vậy, khi xảy ra xung đột, hãy thay đổi chủ ngữ kịp thời, từ chối tự chứng minh. Ví dụ, khi trẻ bị oan, không cần giải thích cũng không cần tự chứng minh, một loạt câu hỏi phản vấn bình tĩnh sẽ đạt hiệu quả răn đe tốt hơn: "Bạn làm vậy vì lý do gì?""Bạn nói tôi ăn cắp đồ của bạn, có chứng cứ không?", "Ai có thể làm chứng? Tôi còn nghi ngờ bạn là người gây ra chuyện này", "Không có chứng cứ thì tôi sẽ không bỏ qua đâu!".
Hoặc khi bạn học gọi con là "xấu xí", đừng để con giải thích rằng mình không xấu, cũng đừng cố gắng tìm chứng cứ chứng minh mình không xấu. Thay vào đó, hãy dùng công thức chung này: "Nhìn bạn mới xấu xí ấy!" và để đối phương giải thích và tự chứng minh.
Chúng ta không thể chỉ đơn thuần cãi nhau để xả giận, mà còn phải dạy con cách giải quyết mâu thuẫn có phương pháp. Cơ bản là theo trình tự: Nêu quan điểm - Quan sát thái độ - Tìm lỗ hổng của đối phương - Khi đối phương nhượng bộ - Dừng lại đúng lúc.
Ví dụ như người mẹ này, chị nêu rõ quan điểm ngắn gọn: "Mặc dù con đã uống nửa chai nước trước, nhưng tôi không trốn tránh việc thanh toán, sao có thể coi là ăn cắp?".
Sau đó, chị đã thể hiện cho con thấy cách lắng nghe cẩn thận và tìm ra lỗ hổng trong lập luận của đối phương để phản bác. Tiếp đó, chị lấy điện thoại ra ghi hình làm bằng chứng, sử dụng cách hợp pháp để bảo vệ con, cho con biết rằng khi cần thiết, cũng có thể "ép buộc" đối phương.
Khi thấy nhân viên thu ngân bối rối không tiếp tục làm khó dễ, chị nhanh chóng thanh toán và rời đi, không dây dưa thêm, giảm bớt căng thẳng. Trong suốt quá trình, nói chuyện phải có khí thế, càng bị bắt nạt càng không nên cúi đầu, mà phải ngẩng cao đầu, không kiêu ngạo, không hèn nhát.
Dù đối phương có đòi hỏi gì vô lý, hãy dạy con nhìn thẳng vào mắt đối phương, thể hiện mình không phải kẻ dễ bắt nạt, điều này sẽ làm cho hầu hết mọi người phải suy nghĩ lại. Con càng bình tĩnh, đối phương càng mất tự tin, sẽ càng nói lúng túng, càng ít lý lẽ. Nói tiếp cũng chỉ khiến họ trở thành kẻ hề, rồi họ sẽ chủ động im lặng.
Nếu đối phương vẫn không chịu nhượng bộ, chúng ta cũng không thể chịu thiệt thòi mà không làm gì. Khi bị bắt nạt, việc đáp trả là cần thiết, nhưng quan trọng hơn là phải dạy trẻ cách đáp trả thông minh.
Chúng ta cần dạy trẻ cách đáp trả ngay khi bị tấn công, trong giao tiếp không để bị lép vế, đối phương sẽ không dám bắt nạt. Phương pháp này có thể giúp trẻ giải quyết hầu hết các xung đột trong giao tiếp, và rất dễ thực hiện.
Đặc biệt với những đứa trẻ không giỏi tranh cãi, không cần phải phức tạp hóa, chỉ cần học thuộc công thức chung này là đủ. Sử dụng câu ngắn gọn và mạnh mẽ nhất để đáp trả ngay, trả lại nguyên vẹn cho đối phương, phản công ngay lập tức.
Khi bị tấn công bằng lời nói, nếu không biết đáp trả, chỉ cần lặp lại lời của đối phương, lặp đi lặp lại vài lần, khí thế của đối phương sẽ giảm xuống, nếu trẻ có thể phản công thì càng tốt.
Sau khi nói xong, hãy quay lưng bỏ đi, thể hiện rằng "cãi nhau với bạn chỉ làm hạ thấp tôi". Điều này sẽ làm tổn thương sự tự tin của đối phương, và con có thể nhân cơ hội này để chiếm ưu thế.
Nhưng nếu tất cả những điều này đều không hiệu quả, hãy ngay lập tức tìm kiếm sự giúp đỡ từ người lớn, nếu nghiêm trọng hơn còn có thể gọi cảnh sát.
Cuối cùng, hãy dạy trẻ rằng, dù giữ lòng tốt nhưng cũng phải có chút sắc bén. Bởi vì tất cả những phẩm chất tốt đẹp đều nên được xây dựng trên nguyên tắc bảo vệ bản thân.
Hãy cố gắng sống hòa thuận với mọi người, nhưng khi người khác không đủ thân thiện, hãy biết bảo vệ phẩm giá của mình. Bởi lòng tốt không có giới hạn chỉ khiến bạn dễ bị lợi dụng. Như câu nói xưa: "Chúng ta không gây sự, nhưng cũng không sợ sự". Hy vọng chúng ta có thể nuôi dạy những đứa trẻ không bị bắt nạt, biết bảo vệ lợi ích của mình.
