Từ diều sáo, nhớ thi sĩ Quang Dũng và 'Mắt người Sơn Tây'

Nhà thơ Thanh Thảo16/10/2021 20:00
Từ diều sáo, nhớ thi sĩ Quang Dũng và 'Mắt người Sơn Tây'

"Cây sáo thần” ấy là niềm tự hào của người nông dân Việt, và bây giờ là niềm tự hào của cả quốc gia biết đưa nhạc sáo lên giữa trời xanh.

Theo nghệ nhân ưu tú (NNƯT) Nguyễn Hữu Kiêm - người làm diều sáo nổi tiếng nhất làng Bá Dương Nội, huyện Đan Phượng, Hà Tây cũ (nay là Hà Nội), nhiều chuyên gia nước ngoài đã tìm đến làng để nghiên cứu diều sáo Việt Nam. Họ ghi nhận trên thế giới chỉ có Việt Nam là có diều kèm theo sáo.

Diều kèm sáo gọi là diều sáo. Còn sáo của những con diều gọi là sáo diều.

Có thể, gốc gác xa xưa của diều giấy hay diều lụa diều vải là từ Trung Quốc.

Nhưng khi nó “nhập tịch” vào Việt Nam khoảng hơn nghìn năm trước, thì người nông dân Việt không chịu chơi “diều chay”. Họ đã sáng tạo ra diều sáo, bằng cách gắn vào diều sáo đôi, sáo ba, sáo bảy, sáo chín, tạo nên những hợp âm sáo diều giữa không trung.

Khi diều được thả bay vút lên trời cao, vào buổi chiều lộng gió hay đêm trăng thanh bình, tiếng sáo diều vi vút trên tầng không là tiếng hát hòa bình của người Việt ngợi ca quê hương mình, về chính cuộc đời lam lũ giản dị của mình. Đời khó nhọc vẫn có những lúc thanh thản. Những lúc diều sáo ngân nga, chính là lúc người nông dân Việt cảm thấy đời thanh thản nhất.

Diều Trung Quốc rất cầu kỳ, lộng lẫy nhưng thiếu âm nhạc. Không có sáo, diều Trung Quốc chỉ là diều của tay phù thủy kiêm thầy địa lý Cao Biền cưỡi sang Việt Nam để thăm dò các “huyệt đạo” của núi sông Việt đặng yểm bùa làm tắt long mạch. Theo truyền thuyết, Cao Biền cũng đã từng cưỡi diều (không sáo) bay vào vùng núi Ấn sông Trà Quảng Ngãi quê tôi để tìm long mạch, yểm bùa. Và ở đó, y đã gặp “Vua Nam Chiếu”, một đứa trẻ trâu con nhà nông Quảng Ngãi, và bị đứa trẻ anh hùng ấy đánh cho tơi bời, phải tức tốc “bám càng” diều giấy tháo chạy đến mức rơi cả dép, thoát khỏi vùng đất địa linh nhân kiệt.

Với Trung Quốc, diều có thể là vũ khí, là khinh khí cầu hay tàu bay... giấy, dùng cho các mục đích quân sự và do thám. Còn với người Việt, diều sáo là một sản phẩm nghệ thuật, một dàn nhạc sáo tấu những khúc nhạc thanh bình giữa trời xanh, vào những đêm trăng thanh gió mát.

Người nông dân Việt ở đồng bằng Bắc Bộ, hay ở Thừa Thiên-Huế đều biết làm diều sáo, và biết làm cái khó nhất trong con diều sáo, là bộ sáo, dù chỉ sáo đôi vẫn tạo được hợp âm “gọi-đáp” nhau, nghe như những lời tâm tình thủ thỉ. Phải gọt được những lỗ sáo cho gió thổi vào phát ra âm nhạc, cây tre dùng làm ống sáo phải là tre già chết đứng trong bụi tre, và người gọt lỗ sáo phải chọn đêm trăng tĩnh lặng để hành nghề, sáo mới kêu vi vút.

“Cây sáo thần” ấy là niềm tự hào của người nông dân Việt, và bây giờ, là niềm tự hào của cả quốc gia biết đưa nhạc sáo lên giữa trời xanh.

“Sáo diều khuya khoắt thổi đêm trăng”, câu thơ ấy của thi sĩ Quang Dũng trong bài thơ Mắt người Sơn Tây viết năm 1949, giữa hồi ác liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Pháp, là tiếng lòng của người Việt đau đáu với hòa bình, tìm thấy ở con diều sáo biểu tượng cho khát vọng hòa bình của mình.

Dù viết không nhiều thơ, Quang Dũng vẫn là nhà thơ vĩ đại. Từng câu thơ của ông, như tiếng sáo diều, gây những chấn động đa chiều lặng lẽ trong lòng ta, bởi nhịp điệu trong câu thơ Quang Dũng có những chuyển điệu bất ngờ như tiếng sáo diều, lại có những nhịp gãy, những quãng lặng thường thấy trong âm nhạc, nhưng ít thấy trong thơ Việt.

Từ hơn 20 năm trước, khi viết về thơ Quang Dũng trong bài Quê nhà của Quang Dũng, có lẽ tôi là người đầu tiên phát hiện Quang Dũng có gốc người Chàm. Bài thơ Thu quê ai của Quang Dũng khiến tôi rất bất ngờ:

“Như cảnh đã vào thu sớm

Da rợn từng cơn, núi đổ chiều

Lá mía, tàu cau rũ héo

Vàng, ôi vàng hắt hiu!

Ngồi đây bến cát triền sông Mã

Ngẫm chuyện mười năm như nước lũ

Ai hay ngày tháng lại quay về

Cẩm Thủy, Tân Giai thành vẫn đá

Những tàu cau

                          đượm làm chi ánh nắng?

Mà sao lưu luyến người!

Ôi ta nhớ một quê nhà

Những tàu cau

                          đượm làm chi ánh nắng?

Chum nước, gáo dừa, nhà xoan, gốc mít

Đỏ, nâu, mít chín trĩu cành

Thưa thoáng trời xưa êm ả

Lửa cơm chiều?

Hơi thu?

Nhựa thơm gạo mới bát chiêm chanh

Nhớ sao những tháng ngày xanh

Rất xanh!

Chiều mát. Đê dài. Cỏ may tay nhặt

Ai ơi! Phấn trắng mía bầu

Thân ngô xơ xác

Nhặt gốc tre khô

Ta nhom ấm nước

Chiều từ đâu

Và lạnh đến từ đâu?”

 (1965. Khu Tư, ven sông Mã. Ngồi bên này sông trông sang Phủ Quảng, Tây Giai. Một ngày thu nhớ nhà. Nhà ta ở đâu?)

Nhà ta ở đâu? Câu hỏi như một tiếng vọng.

“ Đôi mắt người Sơn Tây

  U ẩn chiều lưu lạc

  Buồn viễn xứ khôn khuây”

(Mắt người Sơn Tây)

Thơ Quang Dũng là tiếng sáo diều thổi đêm trăng, nghe thật buồn.

“ Bao giờ trở lại đồng Bương Cấn

  Về núi Sài Sơn ngó lúa vàng

  Sông Đáy chậm nguồn qua Phủ Quốc

  Sáo diều khuya khoắt thổi đêm trăng”

(Mắt người Sơn Tây)

Nỗi buồn thanh sạch ấy gần như vĩnh cửu. Như tiếng sáo diều ở một làng quê ven bờ sông Hồng hay sông Đáy.

Tôi trân trọng nhắc lại lần nữa: Quang Dũng là nhà thơ vĩ đại.

Với tôi, dĩ nhiên.

Cũng như tiếng sáo diều, với tôi, là vĩnh cửu.

Bây giờ, nghe nói, một số địa phương ở miền Bắc mua diều sáo Trung Quốc về thả, và tiếng “sáo máy” của Trung Quốc đã gây kinh hoàng cho khách khi về những làng quê ấy. Vì đó là “tiếng sáo máy”, nó vô cảm, chói tai, thậm chí đe dọa.

Biết chuyện này, càng thương yêu tiếng sáo diều “nghệ thuật thuần túy”, hay “nghệ thuật xúc cảm” của người Việt mình. Trung Quốc có thể có những món hàng tốt, nhưng không phải cứ hàng Trung Quốc cái gì cũng tốt. Và tiếng ‘sáo máy” trên con diều Tàu thì quá phản cảm.

Càng nghĩ, càng quý trọng những bài thơ Quang Dũng, nó không chỉ thuần Việt, mà còn có gốc Phù Nam, gốc Chàm phảng phất trong âm nhạc của từng bài thơ.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Nước mắt "thánh nữ" Maria Ozawa: "Người ta chỉ nhìn thấy tôi trên màn ảnh, nhưng không biết tôi là ai khi tắt máy quay"

Trên khuôn mặt trái xoan là cái mũi dọc dừa và đôi mắt ma mị. Maria Ozawa có thể “giết chết” trái tim đàn ông chỉ bằng một ánh mắt. Nhưng phía sau máy quay, chẳng ai tin "nữ hoàng" cũng phải khóc.

Báo Hàn đăng tải những lùm xùm liên quan đến hoạt động từ thiện của nghệ sĩ Việt

Tờ Asean Daily News của Hàn Quốc hôm 15.10 đã nhắc đến một số nghệ sĩ Việt với những "ồn ào" liên quan đến hoạt động từ thiện.

MV Easy on me của Adele đạt 10 triệu view sau 5 tiếng ra mắt

Hôm nay 15/10, đĩa đơn đầu tiên trong album "30" mang tên "Easy On Me" đánh dấu sự trở lại của Adele với sự nghiệp ca hát sau 6 năm nghỉ ngơi đã chính thức được trình làng.

Thổn thức với thư tình của Trịnh Công Sơn trên podcast ‘Nắng thủy tinh’

Những bức thư tình của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn gửi người yêu Dao Ánh được phát trong chuỗi podcast chủ đề "Nắng thủy tinh" đã làm lòng ta thổn thức.

Công chúng phản ứng vì MV Ateo nóng bỏng ghi hình trong nhà thờ

Rapper C. Tangana và nữ ca sĩ Nathy Peluso đã quay một MV nóng bỏng bên trong nhà thờ chính tòa Toledo ở thành phố Toledo, Tây Ban Nha.

Phong trào chụp ảnh cho thú cưng nở rộ tại Trung Quốc

Chụp ảnh thú cưng đang nở rộ tại Trung Quốc khi có rất nhiều người sẵn sàng trả hàng nghìn nhân dân tệ để sở hữu một bức ảnh chân dung thú nuôi của mình.

Rapper Chị Cả bị phạt 35 triệu đồng vì viết nhạc dung tục

Thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ra quyết định xử phạt hành chính đối với rapper Chị Cả vì bài hát "Censored" có ca từ phản cảm, dung tục.

Nhóm 'Rap Nhà Làm' ra MV xúc phạm đạo Phật bị phạt 45 triệu đồng

Với hành vi phổ biến, lưu hành sản phẩm xúc phạm tín ngưỡng, tôn giáo khi ra mắt bản Rap "Thích ca mâu Chí", nhóm "Rap Nhà Làm" bị Thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xử phạt 45 triệu đồng.

Miss Earth 2021 bất ngờ công bố có thí sinh Việt Nam tham dự, người đẹp là ai?

Tối 13.10 (theo giờ Việt Nam), trang chủ của Miss Earth 2021 bất ngờ đăng tải thông tin người đẹp có tên Nguyễn Thị Vân Anh sẽ là đại diện của Việt Nam tại cuộc thi Hoa hậu Trái đất 2021.

TikTok ra mắt công cụ AI tạo video quảng cáo từ văn bản

Kỹ năng - Anh Tú - 23/06/2025 13:00
Trong khuôn khổ Liên hoan quảng cáo Cannes Lions tại Pháp ngày 16.6, TikTok đã ra mắt các công cụ quảng cáo mới sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), cho phép các nhà tiếp thị tạo video quảng cáo từ văn bản hoặc hình ảnh.

Là "trùm", suốt ngày bắt nạt người khác, nhưng Chaien mới là đứa trẻ đáng thương nhất!

Điện ảnh - Đông - 23/06/2025 12:00
Chaien không hề đáng ghét, mà thậm chí còn là đứa trẻ đáng thương.

Cô nàng siêu robot Sophia từng tuyên bố “sẽ hủy diệt loài người” bây giờ ra sao?

Thư giãn - PV - 23/06/2025 11:00
Trong thời điểm AI bùng nổ, lời nói năm xưa của Sophia có đáng lo sợ?

Quét não người dùng ChatGPT suốt 4 tháng, các nhà khoa học phát hiện sự thật kinh hoàng

Suy ngẫm - Nguyễn Hải - 23/06/2025 10:00
Cho dù có thể giúp người dùng cải thiện năng suất làm việc trong ngắn hạn, nghiên cứu chỉ ra rằng việc lệ thuộc vào ChatGPT có thể gây hại lâu dài cho não bộ của người dùng.

Cô gái trẻ "người chuột chũi" chui lên từ miệng cống khiến nhiều người ám ảnh là ai?

Phong cách sống - Huy Hoàng - 23/06/2025 09:00
Khoảnh khắc một cô gái trẻ từ từ chui lên từ miệng cống ngầm ở thành phố Makati (Philippines) khiến nhiều người bị ám ảnh. Danh tính của cô gái cũng được nhiều người quan tâm.

Khai mở cảm xúc - Lo âu và sợ hãi giúp bạn an toàn và sống sót

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 23/06/2025 08:00
Lo âu là cái tên mà ta dùng để gọi nhiều phản ứng của cơ thể và tâm trí, chẳng hạn như những suy nghĩ dồn dập hoặc cảm giác nôn nao ở dạ dày.

Adobe ra mắt ứng dụng đắc lực cho dân chụp ảnh bằng iPhone

Kỹ năng - Anh Tú - 22/06/2025 12:00
Nếu bạn yêu thích chụp ảnh bằng iPhone, ứng dụng mới của Adobe có thể nhanh chóng trở thành công cụ ưa thích của bạn.

Kim Dung giải thích vì sao Kiều Phong 1 chưởng đánh Vô Danh Thần Tăng gãy xương mà không giết nổi con hổ?

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 22/06/2025 11:00
Sự khác biệt về thực lực của Kiều Phong được giải thích thế nào?

Nước mắt "thánh nữ" Maria Ozawa: "Người ta chỉ nhìn thấy tôi trên màn ảnh, nhưng không biết tôi là ai khi tắt máy quay"

Giải trí - Nguyễn Phượng - 22/06/2025 10:00
Trên khuôn mặt trái xoan là cái mũi dọc dừa và đôi mắt ma mị. Maria Ozawa có thể “giết chết” trái tim đàn ông chỉ bằng một ánh mắt. Nhưng phía sau máy quay, chẳng ai tin "nữ hoàng" cũng phải khóc.

Đường vào thiền - Nhờ mối phân tâm này mà bạn không nhìn thấy nỗi đau bên trong

Từ sách - Phim - FN - 22/06/2025 09:00
Hãy nhìn vào những gì bạn đang làm: bạn có tìm cách quên đi nỗi đau không? Nếu tất cả cách thức mà bạn đang sử dụng để quên đi nỗi đau đó bị tước mất, bạn sẽ càng đau khổ hơn.

Vượt lên nghịch cảnh – Chiến thắng con quỷ bên trong chính mình

Từ sách - Phim - Quìn - 22/06/2025 08:00
Trong cuốn sách "Chiến thắng con Quỷ bên trong" (Outwitting the Devil: The Secret to Freedom and Success), Napoleon Hill không chỉ vạch trần những nỗi sợ hãi vô hình mà còn chỉ ra một sự thật sâu sắc: nghịch cảnh không phải là kẻ thù, mà là người thầy vĩ đại nhất.

Tôi đọc người đọc mỗi ngày - Làm báo chân chính là cần đối thoại với người đọc mỗi ngày

Từ sách - Phim - Đan Thanh - 21/06/2025 14:00
"Tôi đọc người đọc mỗi ngày" là một câu chuyện nghề nghiệp, tinh lọc từ sổ tay biên tập của nhà báo Huỳnh Sơn Phước, sau 40 năm hành nghề tại báo Tuổi Trẻ.

Hàng chục nghìn webcam kết nối Internet đang vô tình 'phản chủ'

Kỹ năng - Anh Tú - 21/06/2025 13:00
Theo một nghiên cứu mới từ công ty an ninh mạng Bitsight, hơn 40.000 webcam trên toàn thế giới đang ở trong tình trạng có thể truy cập công khai qua Internet – thường là mà chủ nhân không hề hay biết.

Xem "Sex Education", tôi bẽ bàng nhận ra lý do con luôn quý bạn hơn quý mẹ

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 21/06/2025 12:00
Tôi cố hết sức để gần gũi, tâm sự với con. Nhưng đáp lại, con chỉ thích đi chơi với bạn.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 2, 23/06/2025