Mèo trong văn hóa của người Việt

Nhật Hạ23/01/2023 10:00
Mèo trong văn hóa của người Việt

Từ thời xa xưa, loài mèo luôn gần gũi với con người và giúp người nông dân bảo vệ mùa màng, tài sản trước sự phá hoại của loài chuột.

Vì sao Việt Nam là quốc gia châu Á duy nhất chọn mèo là đại diện của năm Mão?

Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản, năm Mão đại diện bởi con thỏ thì Việt Nam là quốc gia duy nhất có mèo là con giáp đại diện.

Theo sách "12 con giáp trong văn hóa người Việt", 12 con giáp có nguồn gốc từ lịch Can - Chi. Loại lịch này xuất hiện vào thời nhà Thương (1766-1122 TCN) ở Trung Quốc. Theo đó, 12 con giáp gắn với Thập Nhị Chi.

Theo đó, người Trung Quốc xưa đã chọn ra 12 con vật gắn liền với đời sống hoặc được con người thuần dưỡng sớm nhất để đưa vào lịch Can - Chi, theo thứ tự: Tý (Chuột), Sửu (Trâu), Dần (Hổ), Mão (Thỏ), Thìn (Rồng), Tỵ (Rắn), Ngọ (Ngựa), Mùi (Dê), Thân (Khỉ), Dậu (Gà), Tuất (Chó), Hợi (Lợn).

Việt Nam cũng chọn 12 con giáp tượng trưng cho 12 năm. Tuy nhiên, sự khác biệt của 12 con giáp trong văn hóa của Việt Nam chính là năm Mão lại chọn mèo làm đại diện chứ không phải Thỏ như Trung Quốc hay Nhật Bản, Hàn Quốc.

Có nhiều lý giải khác nhau về việc trong văn hóa Việt, mèo là con vật đại diện cho năm Mão.

meothanhuy-.jpg
Hình ảnh mèo đại diện cho năm Qúy Mão 2023 được trang trí ở Đường hoa Nguyễn Huệ, TP.HCM trong dịp Tết Nguyên đán - Ảnh: Thành ủy TP.HCM

Những cách lý giải khác nhau

Nguyen Huu Tin, chuyên gia về văn hoá truyền thống Việt Nam, cho rằng câu trả lời có thể nằm ở những cánh đồng lúa được người nông dân tại dải đất hình chữ S quý trọng.

Ông Tin cho biết trên AFP: “Lúa nước là một phần quan trọng trong nền nông nghiệp của Việt Nam. Với mối đe dọa từ nhiều loại chuột trên đồng ruộng, những con mèo (có thể bắt chuột) trở thành loài động vật phổ biến với người Việt Nam. Một cách giải thích khác là người Việt Nam không muốn sống hai năm với hai con vật tương tự nhau. Họ coi chuột và thỏ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau”.

Trong khi đó, theo Reuters, dù có nhiều cách lý giải khác nhau về việc mèo thay thế thỏ trong 12 con giáp ở Việt Nam nhưng cách lý giải phổ biến nhất là chữ thỏ trong tiếng Trung Quốc phát âm là "mao" - nghe giống từ mão (con mèo) trong tiếng Việt.

Trước đây, ông Sim Sang - Joon, Giám đốc Trung tâm Giao lưu văn hóa Việt - Hàn, cũng giải thích rằng mèo tuy không phải loài vật nằm trong Thập Nhị Chi nhưng lại được ghi âm chữ Hán giống với con thỏ (máo - âm Hán Việt là miêu).

Dù đã tiếp thu Thập Nhị chi (12 con giáp) của Trung Quốc, song có lẽ do yếu tố môi trường tự nhiên này nên người Việt đã không tiếp thu y nguyên mô hình ở Trung Quốc mà biến cải cho phù hợp với môi trường sống của mình.

Ngoài ra, Việt Nam là môi trường thuận lợi cho loài mèo phát triển bởi Việt Nam là văn hóa thảo mộc không phải thảo nguyên. Thảo nguyên là môi trường có những đồng cỏ mềm mượt, nơi mà các loài động vật có thể thỏa sức ăn thành từng bầy đàn như thỏ, còn thảo mộc lại là môi trường phong phú đa dạng các thảm thực vật đan xen. Khí hậu Việt Nam là mưa nhiều, nóng ẩm nên là môi trường lý tưởng của thảo mộc, phù hợp cho mèo sinh sống. 

Cũng theo Reuters, thỏ là một loài gặm nhấm, chuột (Tí) cũng là loài gặm nhấm, trong khi 12 con giáp cần độc nhất và khác biệt.

Mèo còn tạo ra thế đối xứng với chó (Tuất). Theo thuyết âm dương, điều này tạo ra thế cân bằng, giúp giải quyết các mâu thuẫn, dung hòa các mặt đối lập và khiến vòng tròn hoàng đạo cân bằng hơn.

meo-2.jpg
Mèo còn được gọi là "tiểu hổ" và trở thành thú cưng, được con người thương yêu trong nhiều gia đình, rất có ích trong cuộc sống - Ảnh: Tini

Mặc dù khác nhau về việc chọn con giáp đại diện là mèo, thay vì thỏ cho năm Mão, còn lại, người Việt rất giống các quốc gia châu Á khác là coi trọng Tết Nguyên đán. Vào dịp này, mọi người trở về sum họp cùng gia đình, bày mâm ngũ quả cúng gia tiên, đi chùa, hái lộc, lì xì mừng tuổi cho trẻ con và chúc nhau những lời hay ý đẹp trong dịp năm mới.

Mèo gần gũi với con người, xuất hiện trong thơ văn

Ngoài ra, mèo là con vật nuôi được con người thuần hóa từ thời cổ đại của nền văn minh loài người, cho tới ngày nay thì mèo trở thành thú cưng trong nhiều gia đình.

Trong cuộc sống – đặc biệt là trong nền văn minh nông nghiệp, mèo được gọi là “tiểu hổ” và là khắc tinh của loài chuột, giúp người nông dân bảo vệ mùa màng trước sự phá hoại của loài chuột. Chính vì sự quan trọng này mà mèo luôn xuất hiện trong cuộc sống, cũng như văn hóa của người Việt chúng ta.

Mèo cũng xuất hiện trong ca dao, tục ngữ, thơ… của người Việt từ thời xa xưa. Như cách đây gần 6 thế kỷ, nhà thơ Nguyễn Trãi viết bài thơ Miêu (Mèo), mục Cầm thú môn trong kiệt tác Quốc âm thi tập.

Miêu

Lọ vằn sinh bởi mãi phương tây

Phụng sự Như Lai trộm phép thầy

Hơn chó được ngồi khi diện bếp

Tiếc hùm chẳng bảo chước leo cây

Đi nào kẻ cấm buồng the kín

Ăn đợi ai làm bàn soạn đầy

Khó lẫn sang chăng nỡ phụ

Vì chưng hận chuột phải nuôi mày.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

4 địa điểm "huyền thoại" một thời ở Sài Gòn giờ đã biến mất vĩnh viễn

Có những nơi đã từng là cả bầu trời tuổi thơ của người dân TP.HCM một thời. Nay chẳng còn dấu vết, nhưng mỗi lần nhắc lại, ký ức lại ùa về đầy dư vị...
2

Sài Gòn từng là 'Paris thu nhỏ' trong mắt người Pháp

Theo PGS.TS Trần Thị Mai, trong quá khứ, người phương Tây ví Sài Gòn còn lớn hơn Băng Cốc của Vương quốc Xiêm và không thua kém một số thành phố ở châu Âu. Vì vậy, họ đã từng quyết tâm xây dựng Sài Gòn thành một 'Paris thu nhỏ'.

Vì sao ở Việt Nam con giáp thứ 4 lại là mèo chứ không phải thỏ như các nước?

Việt Nam là quốc gia duy nhất trên thế giới đang chờ đón năm con mèo - Quý Mão 2023.

Năm Quý Mão, tìm hiểu võ mèo qua quyền pháp 'Miêu tẩy diện'

Những khả năng kỳ lạ cũng như đặc tính của loài mèo là nguồn cảm hứng cho những sáng tạo trong võ thuật.

Tết Nguyên đán của một số nước châu Á có điều gì đặc biệt?

Tết Nguyên đán là một trong những nét văn hóa truyền thống lâu đời của người dân nhiều nước châu Á.

Từ phong bao lì xì, dạy con nhiều điều hay

Không ít bậc cha mẹ quản lý rất chặt tiền lì xì (mừng tuổi) của con vì sợ con chưa biết chi tiêu. Tuy nhiên, cha mẹ nên để lại một phần tiền cho trẻ tùy ý sử dụng. Điều này có thể nuôi dưỡng khả năng tự lập của trẻ em trong việc mua sắm và chi tiêu hằng ngày.

Chợ Hoa Xuân “Trên bến dưới thuyền” Tết Quý Mão 2023 được nâng tầm quy mô lớn hơn mọi năm

Tối 16.1 (25 tháng Chạp), Ban tổ chức Kỷ niệm các ngày lễ lớn TP.HCM phối hợp cùng UBND quận 8 tổ chức lễ khai mạc chợ hoa xuân “Trên bến dưới thuyền” Tết Quý Mão 2023.

Núi Cấm, “kinh đô chùa chiền” chốn non thiêng

Các nhà nghiên cứu cho rằng thế núi kiểu “rồng chầu, hổ phục” có thể gắn với 6 linh vật: rồng, kỳ lân, rùa, phụng, voi và hổ, phủ phục quanh ngọn núi cao nhất ở trung tâm là Thiên Cấm Sơn.

Vấn nạn sách giả - Thui chột khả năng sáng tạo của tác giả và bào mòn văn hoá đọc của người Việt

Việc in ấn, phát hành sách lậu, sách giả không chỉ ảnh hưởng đến lợi ích của các nhà xuất bản, đơn vị làm sách mà nó còn làm méo mó thị trường, khiến cho người làm sách, viết sách mất đi động lực, đe dọa sự phát triển ổn định của ngành Xuất bản.

Không phải Nữ Oa hay Tây Vương Mẫu, đây là nữ thần có thể giết Tôn Ngộ Không

Điện ảnh - Nguyệt Phạm - 31/05/2025 13:00
Bà là một vị thần quan trọng trong các tín ngưỡng dân gian.

Dịch vụ giúp "biến mất" khỏi Internet

Kỹ năng - Thái Nguyễn - 31/05/2025 12:00
Từ nhu cầu xóa dấu vết online đến dịch vụ “ẩn thân kỹ thuật số” bùng nổ, câu chuyện biến mất khỏi Internet đang dần trở thành trào lưu thời hiện đại.

Kiếm hiệp Kim Dung: Điều gì giúp Quách Tĩnh thắng được 4 cao thủ Ngư - Tiều - Canh - Độc?

Thư giãn - Quốc Tiệp - 31/05/2025 11:00
Chính sự kết hợp giữa sự chân thành của Quách Tĩnh và trí thông minh của Hoàng Dung đã giúp họ đến gặp được Nhất Đăng đại sư.

Gen Alpha - Thế hệ học trên TikTok, ôn thi qua hashtag

Phong cách sống - Trang Vũ - 31/05/2025 10:00
Thế hệ này đã biến việc học thành xu hướng, biến bài giảng thành nội dung viral.

Không còn bệnh tim - Bí mật cho trái tim khỏe mạnh từ một phân tử nhỏ bé kỳ diệu 

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 31/05/2025 09:00
Hãy đọc "Không còn bệnh tim" (No More Heart Disease) để khám phá những bí mật của trái tim và bắt đầu hành trình chăm sóc sức khỏe chủ động ngay hôm nay. Vì một trái tim khỏe mạnh, chính là nền tảng của một cuộc sống hạnh phúc và ý nghĩa.

55 nguyên tắc ứng xử thiết yếu để thành công - Đừng đợi đến khi con lớn mới dạy con cách ứng xử

Từ sách - Phim - Quìn - 31/05/2025 08:00
Là cha mẹ, ai cũng mong con mình trở thành người tử tế, tự lập và mạnh mẽ. Nhưng đó không phải là điều trẻ học được trong một sớm một chiều, mà là kết quả của sự rèn luyện từng ngày, bắt đầu từ những điều nhỏ nhất trong ứng xử hằng ngày.

Xem ‘Sex Education’, tôi ân hận vì nói với con: ‘Chuyện này không dành cho con nít’

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 30/05/2025 13:00
Tôi từng né tránh chuyện tình yêu, giới tính để bảo vệ con.

Vợ u não sống thực vật, chồng hát, nhảy mỗi ngày để đánh thức và phép màu xảy ra

Truyền cảm hứng - Nhật Thùy - 30/05/2025 12:00
Bác sỹ khuyên từ bỏ khi người vợ u não chuyển sang sống thực vật, tiền đã cạn, nhưng phép màu đã xảy ra sau nhiều tháng Deng nhảy và hát để cố gắng đánh thức cô.

Lotus Chat - ứng dụng vừa vượt Zalo, Messenger về lượt tải: Người dùng đánh giá gì?

Kỹ năng - Phan Trang - 30/05/2025 11:00
Lotus Chat - ứng dụng nhắn tin của người Việt đang nhận được nhiều đánh giá tích cực của người sử dụng.

Chuyện tình của Tổng thống Pháp cùng Phu nhân: Từ mối tình tuổi 15 với cô giáo đến hành trình khiến nước Pháp ngưỡng mộ

Phong cách sống - Phạm Trang - 30/05/2025 10:00
Từ những định kiến, ngờ vực, họ cùng nhau viết nên một câu chuyện tình hiếm có vượt thời gian.

Đường vào thiền - Osho: Đừng tự làm khổ mình vì những lỗi lầm đã qua

Từ sách - Phim - Quìn - 30/05/2025 09:00
Có những đêm nằm trằn trọc vì một lỗi lầm đã qua, một lời nói khiến ai đó tổn thương, hay một lựa chọn sai lầm đổi cả cuộc đời. Quá khứ vẫn còn đó không thể xoá đi, nhưng bạn hoàn toàn có thể bước ra khỏi nó.

Khám phá vật liệu quanh ta – Gieo mầm tri thức từ những điều gần gũi

Từ sách - Phim - Quìn - 30/05/2025 08:00
Làm mẹ, ai cũng muốn con lớn lên vừa tò mò, vừa hiểu biết. Nhưng bạn có từng ngạc nhiên khi con hỏi: "Sao cái bàn gỗ cứng thế?", "Nhựa đến từ đâu?", hay "Tại sao cao su lại co giãn được?"

Tại sao con thứ thường thông minh hơn con cả? Sự thật khiến nhiều phụ huynh chạnh lòng...

Suy ngẫm - Hiểu Đan - 29/05/2025 13:00
Chính môi trường và trải nghiệm sống khác nhau đã tạo nên những "kiểu thông minh" khác nhau ở mỗi người.

Lotus Chat vượt Zalo, Messenger, lọt top 3 app chat được tải nhiều nhất tại Việt Nam

Kỹ năng - Huỳnh Duy - 29/05/2025 11:00
Giữa một rừng ứng dụng nhắn tin trong và ngoài nước, Lotus Chat bất ngờ vươn lên trở thành từ khóa đột phá trên Google thời gian gần đây.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 31/05/2025