Mèo trong văn hóa của người Việt

Nhật Hạ23/01/2023 10:00
Mèo trong văn hóa của người Việt

Từ thời xa xưa, loài mèo luôn gần gũi với con người và giúp người nông dân bảo vệ mùa màng, tài sản trước sự phá hoại của loài chuột.

Vì sao Việt Nam là quốc gia châu Á duy nhất chọn mèo là đại diện của năm Mão?

Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản, năm Mão đại diện bởi con thỏ thì Việt Nam là quốc gia duy nhất có mèo là con giáp đại diện.

Theo sách "12 con giáp trong văn hóa người Việt", 12 con giáp có nguồn gốc từ lịch Can - Chi. Loại lịch này xuất hiện vào thời nhà Thương (1766-1122 TCN) ở Trung Quốc. Theo đó, 12 con giáp gắn với Thập Nhị Chi.

Theo đó, người Trung Quốc xưa đã chọn ra 12 con vật gắn liền với đời sống hoặc được con người thuần dưỡng sớm nhất để đưa vào lịch Can - Chi, theo thứ tự: Tý (Chuột), Sửu (Trâu), Dần (Hổ), Mão (Thỏ), Thìn (Rồng), Tỵ (Rắn), Ngọ (Ngựa), Mùi (Dê), Thân (Khỉ), Dậu (Gà), Tuất (Chó), Hợi (Lợn).

Việt Nam cũng chọn 12 con giáp tượng trưng cho 12 năm. Tuy nhiên, sự khác biệt của 12 con giáp trong văn hóa của Việt Nam chính là năm Mão lại chọn mèo làm đại diện chứ không phải Thỏ như Trung Quốc hay Nhật Bản, Hàn Quốc.

Có nhiều lý giải khác nhau về việc trong văn hóa Việt, mèo là con vật đại diện cho năm Mão.

meothanhuy-.jpg
Hình ảnh mèo đại diện cho năm Qúy Mão 2023 được trang trí ở Đường hoa Nguyễn Huệ, TP.HCM trong dịp Tết Nguyên đán - Ảnh: Thành ủy TP.HCM

Những cách lý giải khác nhau

Nguyen Huu Tin, chuyên gia về văn hoá truyền thống Việt Nam, cho rằng câu trả lời có thể nằm ở những cánh đồng lúa được người nông dân tại dải đất hình chữ S quý trọng.

Ông Tin cho biết trên AFP: “Lúa nước là một phần quan trọng trong nền nông nghiệp của Việt Nam. Với mối đe dọa từ nhiều loại chuột trên đồng ruộng, những con mèo (có thể bắt chuột) trở thành loài động vật phổ biến với người Việt Nam. Một cách giải thích khác là người Việt Nam không muốn sống hai năm với hai con vật tương tự nhau. Họ coi chuột và thỏ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau”.

Trong khi đó, theo Reuters, dù có nhiều cách lý giải khác nhau về việc mèo thay thế thỏ trong 12 con giáp ở Việt Nam nhưng cách lý giải phổ biến nhất là chữ thỏ trong tiếng Trung Quốc phát âm là "mao" - nghe giống từ mão (con mèo) trong tiếng Việt.

Trước đây, ông Sim Sang - Joon, Giám đốc Trung tâm Giao lưu văn hóa Việt - Hàn, cũng giải thích rằng mèo tuy không phải loài vật nằm trong Thập Nhị Chi nhưng lại được ghi âm chữ Hán giống với con thỏ (máo - âm Hán Việt là miêu).

Dù đã tiếp thu Thập Nhị chi (12 con giáp) của Trung Quốc, song có lẽ do yếu tố môi trường tự nhiên này nên người Việt đã không tiếp thu y nguyên mô hình ở Trung Quốc mà biến cải cho phù hợp với môi trường sống của mình.

Ngoài ra, Việt Nam là môi trường thuận lợi cho loài mèo phát triển bởi Việt Nam là văn hóa thảo mộc không phải thảo nguyên. Thảo nguyên là môi trường có những đồng cỏ mềm mượt, nơi mà các loài động vật có thể thỏa sức ăn thành từng bầy đàn như thỏ, còn thảo mộc lại là môi trường phong phú đa dạng các thảm thực vật đan xen. Khí hậu Việt Nam là mưa nhiều, nóng ẩm nên là môi trường lý tưởng của thảo mộc, phù hợp cho mèo sinh sống. 

Cũng theo Reuters, thỏ là một loài gặm nhấm, chuột (Tí) cũng là loài gặm nhấm, trong khi 12 con giáp cần độc nhất và khác biệt.

Mèo còn tạo ra thế đối xứng với chó (Tuất). Theo thuyết âm dương, điều này tạo ra thế cân bằng, giúp giải quyết các mâu thuẫn, dung hòa các mặt đối lập và khiến vòng tròn hoàng đạo cân bằng hơn.

meo-2.jpg
Mèo còn được gọi là "tiểu hổ" và trở thành thú cưng, được con người thương yêu trong nhiều gia đình, rất có ích trong cuộc sống - Ảnh: Tini

Mặc dù khác nhau về việc chọn con giáp đại diện là mèo, thay vì thỏ cho năm Mão, còn lại, người Việt rất giống các quốc gia châu Á khác là coi trọng Tết Nguyên đán. Vào dịp này, mọi người trở về sum họp cùng gia đình, bày mâm ngũ quả cúng gia tiên, đi chùa, hái lộc, lì xì mừng tuổi cho trẻ con và chúc nhau những lời hay ý đẹp trong dịp năm mới.

Mèo gần gũi với con người, xuất hiện trong thơ văn

Ngoài ra, mèo là con vật nuôi được con người thuần hóa từ thời cổ đại của nền văn minh loài người, cho tới ngày nay thì mèo trở thành thú cưng trong nhiều gia đình.

Trong cuộc sống – đặc biệt là trong nền văn minh nông nghiệp, mèo được gọi là “tiểu hổ” và là khắc tinh của loài chuột, giúp người nông dân bảo vệ mùa màng trước sự phá hoại của loài chuột. Chính vì sự quan trọng này mà mèo luôn xuất hiện trong cuộc sống, cũng như văn hóa của người Việt chúng ta.

Mèo cũng xuất hiện trong ca dao, tục ngữ, thơ… của người Việt từ thời xa xưa. Như cách đây gần 6 thế kỷ, nhà thơ Nguyễn Trãi viết bài thơ Miêu (Mèo), mục Cầm thú môn trong kiệt tác Quốc âm thi tập.

Miêu

Lọ vằn sinh bởi mãi phương tây

Phụng sự Như Lai trộm phép thầy

Hơn chó được ngồi khi diện bếp

Tiếc hùm chẳng bảo chước leo cây

Đi nào kẻ cấm buồng the kín

Ăn đợi ai làm bàn soạn đầy

Khó lẫn sang chăng nỡ phụ

Vì chưng hận chuột phải nuôi mày.


Gửi bình luận
(0) Bình luận

Vì sao ở Việt Nam con giáp thứ 4 lại là mèo chứ không phải thỏ như các nước?

Việt Nam là quốc gia duy nhất trên thế giới đang chờ đón năm con mèo - Quý Mão 2023.

Năm Quý Mão, tìm hiểu võ mèo qua quyền pháp 'Miêu tẩy diện'

Những khả năng kỳ lạ cũng như đặc tính của loài mèo là nguồn cảm hứng cho những sáng tạo trong võ thuật.

Tết Nguyên đán của một số nước châu Á có điều gì đặc biệt?

Tết Nguyên đán là một trong những nét văn hóa truyền thống lâu đời của người dân nhiều nước châu Á.

Từ phong bao lì xì, dạy con nhiều điều hay

Không ít bậc cha mẹ quản lý rất chặt tiền lì xì (mừng tuổi) của con vì sợ con chưa biết chi tiêu. Tuy nhiên, cha mẹ nên để lại một phần tiền cho trẻ tùy ý sử dụng. Điều này có thể nuôi dưỡng khả năng tự lập của trẻ em trong việc mua sắm và chi tiêu hằng ngày.

Chợ Hoa Xuân “Trên bến dưới thuyền” Tết Quý Mão 2023 được nâng tầm quy mô lớn hơn mọi năm

Tối 16.1 (25 tháng Chạp), Ban tổ chức Kỷ niệm các ngày lễ lớn TP.HCM phối hợp cùng UBND quận 8 tổ chức lễ khai mạc chợ hoa xuân “Trên bến dưới thuyền” Tết Quý Mão 2023.

Núi Cấm, “kinh đô chùa chiền” chốn non thiêng

Các nhà nghiên cứu cho rằng thế núi kiểu “rồng chầu, hổ phục” có thể gắn với 6 linh vật: rồng, kỳ lân, rùa, phụng, voi và hổ, phủ phục quanh ngọn núi cao nhất ở trung tâm là Thiên Cấm Sơn.

Vấn nạn sách giả - Thui chột khả năng sáng tạo của tác giả và bào mòn văn hoá đọc của người Việt

Việc in ấn, phát hành sách lậu, sách giả không chỉ ảnh hưởng đến lợi ích của các nhà xuất bản, đơn vị làm sách mà nó còn làm méo mó thị trường, khiến cho người làm sách, viết sách mất đi động lực, đe dọa sự phát triển ổn định của ngành Xuất bản.

Tại sao có lúc bạn lại trở thành ‘Người lạ với chính ta’?

Tâm thần học đã làm thay đổi thế giới bằng cách đưa nỗi đau tinh thần ra khỏi bóng tối của mê tín và đặt nó vào ngôn ngữ của khoa học, giúp những người từng bị xem là “ma quỷ ám” thành những bệnh nhân có thể được chữa trị và đồng cảm.

Xem "Sex Education" tôi bật khóc vì đã tìm ra cách cứu đứa con ngoan giỏi khỏi nguy hiểm

Điện ảnh - Vỹ Đình - 23/08/2025 13:00
Câu nói đó như một tát nước vào mặt tôi. Tôi đã bật khóc nức nở...

Thành công phụ thuộc vào 20% IQ, 80% còn lại nằm ở điều này – Cha mẹ cần biết để nuôi dạy con đúng cách

Kỹ năng - Ứng Hà Chi - 23/08/2025 12:00
Những người có chỉ số thông minh cao chưa chắc đã đạt được nhiều thành tựu trong cuộc sống.

Nếu Đoàn Dự của Thiên Long Bát Bộ đến thế giới Thần Điêu Hiệp Lữ, chỉ có một cao thủ có thể đánh bại

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 23/08/2025 11:00
Liệu Đoàn Dự có thể khuynh đảo giang hồ nếu đặt chân đến thế giới Thần Điêu Hiệp Lữ?

Cố gắng làm gì khi có AI: Xu thế mới sau ‘nghỉ việc thầm lặng’, người lao động từ bỏ nỗ lực vì không có tương lai

Suy ngẫm - Băng Băng - 23/08/2025 10:00
Một làn sóng chán nản, từ chối cố gắng đang lan rộng trong người lao động khi AI dần cướp mất công việc của nhiều nhân viên bất kể họ có nỗ lực ra sao.

Tại sao có lúc bạn lại trở thành ‘Người lạ với chính ta’?

Từ sách - Phim - FN - 23/08/2025 09:00
Tâm thần học đã làm thay đổi thế giới bằng cách đưa nỗi đau tinh thần ra khỏi bóng tối của mê tín và đặt nó vào ngôn ngữ của khoa học, giúp những người từng bị xem là “ma quỷ ám” thành những bệnh nhân có thể được chữa trị và đồng cảm.

Học giỏi cách nào đây? Học giỏi không khó, khó là bạn chưa tìm ra cách học khôn ngoan

Từ sách - Phim - Quìn - 23/08/2025 08:00
Bạn có từng tự hỏi vì sao có những bạn học sinh luôn nằm trong top đầu, mà vẫn có thời gian chơi thể thao, giải trí, thậm chí ngủ đủ giấc? Bí quyết của họ không nằm ở tài năng thiên bẩm, mà ở việc lựa chọn cách học hiệu quả.

Kinh doanh khoán ngoài

Blog GS John VU - GS John Vu - 22/08/2025 13:00
Các công ti toàn cầu đã dùng công nghệ thông tin như chiến lược để cải tiến tính hiệu quả, giảm chi phí, tăng lợi nhuận, và cải tiến chất lượng.

Khi cuộc đời cho bạn quả quýt: Thiếu tiền cũng không đáng sợ bằng thiếu thứ này!

Điện ảnh - Ngọc Linh - 22/08/2025 12:00
"Làm chủ” một túp lều tranh với “làm nô lệ trong biệt thự”, chưa biết ai khổ hơn ai.

Cấp cứu giữa đêm vì ngộ độc, bác sĩ nhắc nhở 4 món rất quen nhưng nấu không cẩn thận

Kỹ năng - Ngọc Ái - 22/08/2025 11:00
Sau khi ăn tối khoảng 2 tiếng, người phụ nữ này đột nhiên đau bụng dữ dội, nôn mửa và không nhận ra người thân. Trong khi người nhà cho biết các món trong bữa ăn đều quen thuộc, không có gì đặc biệt.

9 bài học hàng đầu của Mark Twain để sống tốt một cuộc đời đầy thử thách

Suy ngẫm - TĐ - 22/08/2025 10:00
Twain được biết đến với nhiều câu trích dẫn dí dỏm. Dưới đây là những bài học để đời từ Mark Twain đáng để suy ngẫm mỗi ngày!

Những cuốn sách giúp bạn chăm sóc sức khỏe tinh thần từ gốc rễ

Tủ sách - Quìn - 22/08/2025 09:00
Đọc những cuốn sách dưới đây, bạn sẽ thấy việc chăm sóc tinh thần không còn là khái niệm xa xỉ, mà là con đường thực tế để sống cân bằng, bền vững trong một thế giới nhiều biến động.

Bà mẹ ba con làm hoa từ bánh cupcake gây sốt khắp thế giới

Phong cách sống - Hoàng Hà - 22/08/2025 08:00
Dù không qua bất kỳ trường lớp đào tạo nào, thế nhưng với lòng đam mê ẩm thực và nghệ thuật, người mẹ ba con vẫn tạo nên bó hoa bánh cupcake tuyệt đẹp.

Kế hoạch dự án phần mềm

Blog GS John VU - GS John Vu - 21/08/2025 13:00
Theo nhiều nghiên cứu, phần lớn những người quản lí phần mềm đã KHÔNg nhận được đào tạo về quản lí dự án CHÍNH THỨC và nhiều giáo trình quản lí dự án tại đại học KHÔNG thích hợp do thiếu “khía cạnh thực hành”.

Xem Sex Education tôi giật mình, nếu ông bố nào cũng dạy theo kiểu này thì con cái mệt mỏi

Điện ảnh - Thanh Hương - 21/08/2025 12:00
Tôi rùng mình nhớ lại tuổi 15 của bản thân và nhận ra mình đã sai.

3 thông báo Zalo không bao giờ được bỏ qua, coi chừng tài khoản Zalo bị hack

Kỹ năng - KV - 21/08/2025 11:00
Kẻ gian vẫn có thể chiếm đoạt tài khoản nếu bạn lơ là trước 3 dạng thông báo quan trọng dưới đây.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Chủ nhật, 24/08/2025